Κυριακή 18 Δεκεμβρίου 2016

Αλέξανδρος Χριστοδούλου, Θεολόγος Η Ενσάρκωση του Θεού, το παν-ευ-αγγέλιον της Κ. Διαθήκης και η Μητέρα του Θεού

Με την Ενσάρκωση, την Ενανθρώπηση, την ανθρωποποίησή Του, ο Θεός με τον πλέον οφθαλμοφανή τρόπο μπήκε στον εσώτατο πυρήνα της ανθρώπινης ζωής. Μπήκε στο κυκλοφοριακό σύστημα, στην καρδιά, στο κέντρο του παντός, στο κέντρο του σύμπαντος. Αφού εκδιώχθηκε με την εκούσια αμαρτία του ανθρώπου απ’ τον κόσμο, απ’ το σώμα, απ’ τη ψυχή του ανθρώπου, ο Θεός με την Ενσάρκωση, την Ενανθρώπηση, επιστρέφει στον κόσμο, στο σώμα, στην ψυχή, όλος γίνεται άνθρωπος και απ’ τον άνθρωπο εργάζεται για τον άνθρωπο· ενοικεί στον κόσμο και απ’ την κτίση προνοεί για την κτίση, την αγιάζει, την σώζει, την μεταμορφώνει, την θεανθρωποποιεί. Η ενσάρκωση του Θεού είναι ο μεγαλύτερος σεισμός και η ριζικότερη ανατροπή στον γήινο κόσμο και σ’ όλους τους κόσμους, διότι με αυτή πραγματοποιήθηκε το θαύμα των θαυμάτων.
gennisiΕάν μέχρι τότε η δημιουργία του κόσμου από το μηδέν ήταν το μεγαλύτερο θαύμα, αναμφίβολα η ενσάρκωση του Θεού στον άνθρωπο το ξεπέρασε με τη θαυμασιότητά της. Τότε, κατά την δημιουργία του κόσμου, οι λόγοι (τα λόγια) του Θεού ντύνονταν την ύλη· τώρα κατά την Ενσάρκωση, ο ίδιος ο Θεός ντύνεται τη σάρκα, την ύλη. Γι’ αυτό ακριβώς η ενσάρκωση του Θεού είναι το οριστικότερο γεγονός σ’ όλους τους κόσμους: για κάθε πρόσωπο, για κάθε ύπαρξη, για κάθε κτίσμα.
Όλο το μυστήριο της αγίας πίστεώς μας, όλον το δώρο των Χριστουγέννων σ’ εμάς τους ανθρώπους, όλο το ευαγγέλιον του Ουρανού στη γη περιέχεται σ’ αυτό το παν-ευ-αγγέλιον της Καινής Διαθήκης. «Θεός εφανερώθη εν σαρκί» (Α’ Τιμ. 3, 16). Ο Θεός έγινε άνθρωπος. Έτσι όλα τα δικά Του έγιναν δικά μας. Κτήμα μας έγινε και η αιώνια αγάπη Του, και η αιώνια ζωή Του. Άνθρωπε, τί σου λείπει ακόμη για οποιαδήποτε τελειότητά σου; Τίποτε, τίποτε, τίποτε! Και τότε; Ακολούθησε θαρραλέα τον Ιησού τον Θεάνθρωπο, τον μόνον Κύριο και Σωτήρα του ανθρώπινου γένους και αυτός ο Πανελεήμων θα σε βγάλει από κάθε κόλαση του σατανά και θα σε βάλει στον Παράδεισο της αιώνιας ζωής Του. Πώς; Διά μέσου των αγίων Μυστηρίων και των αγίων αρετών. Μεταξύ αυτών πρώτη είναι η πίστη και μέσα της η προσευχή, η νηστεία, η αγάπη, η ελπίδα, η ταπείνωση, η ελεημοσύνη, η μετάνοια, όπως και όλες οι ευαγγελικές αρετές. Αυτές δε, θα σε ενώσουν σιγά-σιγά πνευματικά με τον Κύριο και όλα τα δικά Του θα γίνουν κτήμα σου. Και έτσι, ακόμη και σ’ αυτόν τον κόσμο εσύ θα αισθανθείς αθάνατος και αιώνιος και θα γίνεις ισχυρότερος από οποιαδήποτε αμαρτία, από οποιονδήποτε θάνατο, από οποιονδήποτε δαίμονα. Και ολόκληρη η ύπαρξή σου θα αισθανθεί ότι εσύ «συν πάσι τοις αγίοις» αυξάνεις «εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού» (Εφεσ. 3, 18-4,1 3). Αυτό δε είναι το ευαγγέλιο των ευαγγελίων, το Παν ευ-αγγέλιον: Τα Χριστούγεννα = Παν ευ-αγγέλιον. Και μέσα σ’ αυτό το Παν ευ-αγγέλιον όλες οι χαρές, όλη η αιώνια χαρά της ανθρώπινης υπάρξεως σ’ όλους τους ορατούς και αόρατους κόσμους.
Η Υπεραγία Μητέρα του Θεού
Αυτή γέννησε τον σωτήρα και έτσι έγινε η ίδια σωτηρία του κόσμου· Αυτή είναι του «Αδάμ επανόρθωσις» και «του άδου η νέκρωσις»· Αυτή είναι ο Παράδεισος, στον οποίον βρίσκεται το ξύλο της ζωής ο Κύριος Ιησούς· Εμείς δι’ Αυτής σηκωθήκαμε από την πτώση μας· Αυτή είναι η κάθαρσή μας· Αυτή είναι η θέωσή μας· Αυτή, επειδή γέννησε τον μοναδικό και αναντικατάστατο Σωτήρα, έγινε η «ολοκληρωτική σωτηρία» μας· Αυτή είναι «η σωτηρία του γένους των Χριστιανών»· Αυτή είναι «σωτηρία του κόσμου»· Αυτή είναι μεσίτρια της σωτηρίας· Αυτή είναι η Σώτειρα των πιστών· Αυτή είναι η «εκπλήρωσις της οικονομίας της σωτηρίας του Κτίστου»· Αυτή είναι η Μητέρα του Θεού, και γι’ αυτό είναι η Μητέρα κάθε θείου, κάθε αγίου, κάθε ουρανίου, κάθε αγαθού. Από κάθε καλό, Αυτή είναι η άριστη· από κάθε άγιο, Αυτή είναι αγιότατη· από κάθε καθαρό, Αυτή είναι καθαρότατη. Αυτή είναι ο πληρέστερος τύπος κάθε τελειότητας. Διότι, εφόσον δι’ Αυτής ο Θεός εισήλθε στον κόσμο, στην ανθρωπότητα, πώς να μην εισέλθει δι’ αυτής στον άνθρωπο καθετί που είναι θείο, ουράνιο, αθάνατο, μακάριο; Γι’ αυτό η Υπεραγία Θεοτόκος είναι τιμιωτέρα των Χερουβείμ και ασυγκρίτως ενδοξοτέρα των Σεραφείμ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Υπεραγία Μητέρα του Θεού είναι η μεγαλύτερη δωρεοδότης του γένους των ανθρώπων. Γέννησε και δώρισε σ’ εμάς τον Θεό ως άνθρωπο, ως Θεάνθρωπο. Και μαζί με Αυτόν: την αιώνια αγάπη, το αιώνιο αγαθό, την αιώνια ζωή. Δώρισε καθετί που αιωνίως χρειάζεται η ανθρώπινη ύπαρξη σ’ όλους τους κόσμους: την σωτηρία, την Χριστοποίηση, την θεανθρωποποίηση, την θέωση, την τριαδοποίηση, όλα τα άγια μυστήρια και όλες τις άγιες αρετές. Και δι’ όλων αυτών και με όλα αυτά, το αγαπητότατο θαύμα και πανθαυματουργικό Θεό και Κύριο, Ιησού Χριστό, τον Θεάνθρωπο.
Βασισμένο σε κείμενα του Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς.

Σάββατο 26 Νοεμβρίου 2016

Τι σημαίνει ο όρος "Παράκλητος"




Το Άγιο Πνεύμα

Ο όρος παράκλητος ερμηνεύεται παρηγορητής. Έτσι, το Άγιο Πνεύμα παρηγορεί τον άνθρωπο που αγωνίζεται εναντίον της αμαρτίας, προσπαθώντας να τηρήσει τις εντολές του Χριστού στην ζωή του. Ο αγώνας αυτός είναι σκληρός, γιατί η μάχη είναι εναντίον των πονηρών πνευμάτων. Γι’ αυτό, το Άγιο Πνεύμα είναι παράκλητος, παρηγορητής.


Το Άγιο Πνεύμα ως Παράκλητος

Πολλά ονόματα έχουν δοθεί στο Άγιο Πνεύμα. Ένα από αυτά, που δείχνει και το έργο που επιτελεί στην Εκκλησία, αλλά και στην ζωή των ανθρώπων, είναι και το όνομα «Παράκλητος». Με αυτήν την λέξη ο Ίδιος ο Χριστός χαρακτήρισε το Άγιον Πνεύμα, όταν έλεγε προς του Μαθητές Του λίγο προ του Πάθους: «εγώ ερωτήσω τον Πατέρα και άλλον παράκλητον δώσει υμίν, ίνα μένη μεθ’ υμών εις τον αιώνα, το Πνεύμα της αληθείας» (Ιω. 14, 16-17). Και λίγο πιο κάτω το Άγιον Πνεύμα χαρακτηρίζεται από τον Χριστό, Παράκλητος, που θα διδάξει τους Μαθητές και θα τους υπενθυμίσει όλα όσα τους είπε ο Ίδιος κατά την διάρκεια της ζωής Του. «Ο δε παράκλητος, το Πνεύμα το Άγιον ο πέμψει ο πατήρ εν τω ονόματί μου, εκείνος υμάς διδάξει πάντα και υπομνήσει υμάς πάντα α είπον υμίν» (Ιω. 14, 25). Έχοντας την βεβαιότητα ότι το Άγιον Πνεύμα είναι Παράκλητος, προσευχόμαστε σε Αυτό: «Βασιλεύ Ουράνιε, Παράκλητε, το πνεύμα της αληθείας».


Το Άγιο Πνεύμα και ο Ιησούς οι δύο Παράκλητοι

Το Άγιο Πνεύμα χαρακτηρίζεται από τον Χριστό Παράκλητος, αλλά ταυτόχρονα λέγεται ότι είναι ο «άλλος Παράκλητος». Είναι ο άλλος Παράκλητος, γιατί και ο Χριστός είναι Παράκλητος που παρηγορεί τους ανθρώπους. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, στην καθολική του επιστολή συνιστά στους Χριστιανούς να μην αμαρτάνουν. Στη συνέχεια όμως λέγει ότι και αν αμαρτήσουν δεν πρέπει να απογοητευθούν, γιατί «παράκλητον έχομεν προς τον πατέρα, Ιησούν Χριστόν δίκαιον» (Α’ Ιω. 2,1-2). Έτσι, ο Χριστός και το Άγιον Πνεύμα είναι οι δύο Παράκλητοι στον κόσμο. Βέβαια, και ο Θεός Πατήρ είναι ο παρακαλών τους ανθρώπους, αφού η παράκληση, η παρηγορία, είναι κοινή ενέργεια του Τριαδικού Θεού.
Η φράση «άλλος Παράκλητος» δηλώνει ότι ο Χριστός και το Άγιο Πνεύμα είναι διαφορετικές υποστάσεις, αλλά έχουν κοινή φύση, ουσία και ενέργεια. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να δούμε την ισοτιμία του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος.

Από το βιβλίο
«Οι Δεσποτικές Εορτές»
Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγ. Βλασίου
Ιεροθέου

  


Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 2016

Η θεολογία του Σταυρού Του Γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου.



Θα παρακαλέσω πολύ στο σημερινό μας θέμα, αν και πάντα ξέρω ότι σας κουράζω λίγο, βαθαίνοντας στον Κύριον, του προσώπου του Ιησού Χριστού, θα παρακαλέσω σήμερα λίγο υπομονή, γιατί πιθανώς να σας κουράσω. Αλλά, κάποτε τα πράγματα έρχονται έτσι που… πρέπει να κουραστούμε.

Μην περιμένομε, δηλαδή, πάντοτε ο λόγος του Θεού να είναι εύκολος, εύληπτος και ευχάριστος. Κάποτε πρέπει να καταβάλωμε προσπάθεια να τον καταλάβωμε. Δεν σας κρύβω, αγαπητοί μου, ότι για να καταλάβω κάποτε κάτι, κι αυτό είναι πολύ συχνά, διαβάζω και ξαναδιαβάζω, εύχομαι και προσεύχομαι και ξαναδιαβάζω και επανέρχομαι και επανέρχομαι και επανέρχομαι για πολύ καιρό για να καταλάβω κάτι. Λοιπόν, όπως βλέπετε, ο λόγος του Θεού θέλει να βιάζεται και βιαζόμενος να κατακτάται. Γι’ αυτό δεν θα διαμαρτυρηθείτε αν σήμερα ο λόγος του Θεού θα είναι λίγο βαθύτερος και λίγο δυσκολότερος.

Ο σταυρικός θάνατος του Χριστού είναι ένα μυστήριον. Έχει όχι μόνον ένα ηθικό, αλλά και ένα μυστηριακό και λειτουργικό νόημα. Είναι το Πάσχα της Καινής Διαθήκης, που η μυστηριακή σημασία αποκαλύπτεται εις αυτόν τον Μυστικόν Δείπνον, για τον οποίον σε παρελθόντα θέματα, περυσινά είχαμε ομιλήσει. Φαίνεται ίσως παράξενο ότι η Ευχαριστία, δηλαδή το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, που έλαβε χώρα για πρώτη φορά εις τον Μυστικόν Δείπνον, προηγείται του Γολγοθά. Διότι εκεί, στο υπερώον, ο Ιησούς είπε εις τους μαθητάς του «λάβετε, φάγετε, τοῦ ἐστί το σῶμα μου. Πίετε (ἐε τοῦ ποτηρίου) πάντες τοῦτο ἐστί τό αἷμα μου».

Όπως αντιλαμβάνεσθε, όταν επήρε τον άρτον και είπε αυτό είναι το σώμα μου και πήρε το ποτήρι με το κρασί και είπε αυτό είναι το αίμα μου, ακόμη όμως δεν είχε υποστεί το μαρτύριο του σταυρού, ώστε να μπορεί η εύλογος απορία να δοθεί σώμα και αίμα Χριστού. Έτσι η απορία είναι, πώς δύναται να προηγείται ο Μυστικός Δείπνος ή καλύτερα, το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας με τον Μυστικόν Δείπνον, από τον Γολγοθά, ο οποίος ακολουθεί; Παρά ταύτα, ενώ προηγείται ο Μυστικός Δείπνος, δεν είναι απλώς μια προκλητική ιεροτελεστία, όπως ακριβώς και η Θεία Ευχαριστία δεν είναι απλώς μια συμβολική ανάμνηση. Αλλά είναι ένα αληθινό μυστήριο, διότι ο Χριστός που εκτελεί και τα δύο αυτά είναι αυτός ο ίδιος, ο Μέγας Αρχιερεύς της Καινής Διαθήκης.

Ο Μυστικός Δείπνος, η Σταύρωσις και το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, που λαμβάνει χώρα σε κάθε θεία λειτουργία, είναι ένα και το αυτό. Γιατί είναι ένας ο Χριστός ως Μέγας Αρχιερεύς. Συνεπώς, η Ευχαριστία είναι το μυστήριο της Σταυρώσεως, του τεμαχισθέντος, κατακομματιασθέντος σώματος του Χριστού και του εκχυθέντος αίματος.

Όπως γράφει ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, που σας διαβάζω σε απόδοση «ο Χριστός δεν περιμένει τον εξαναγκασμό της προδοσίας, ούτε περιμένει τους Ιουδαίους να επιτεθούν σαν κλέπται ή την παράνομη εκδίκαση του Πιλάτου, έτσι ώστε το κακό που έκαναν εκείνοι να γίνη πηγή της καθολικής σωτηρίας του ανθρώπου. Μέσα στη δική του οικονομία προσλαμβάνει τα παραπτώματα αυτών σε μια ιερουργική τελετή ανέκφραστη και ασυνήθιστη. Δίνει τον εαυτό του προσφορά και θυσία για μας. Και γίνεται ταυτόχρονα ο Αρχιερεύς και ο Αμνός του Θεού, που διώχνει την αμαρτία από τον κόσμο. Γιατί το σώμα της θυσίας δεν θα ήταν βρώσιμο, αν είχε ακόμα μέσα του ζωή. Κι έτσι, όταν έδωσε εις τους μαθητάς του να φάνε από το σώμα και να πιούν από το αίμα του με ελευθέρα την θέληση και με την δύναμη του μυστηρίου, το σώμα του είχε ήδη προσφερθεί κατά τρόπο που δεν μπορεί κανείς να πη ή να δη, ενώ η ψυχή του ηνωμένη μετά του θείου Λόγου ετράβηξε για κείνους τους τόπους που έταξε η θεϊκή του δύναμις». Δηλαδή, αυτά που μας λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, όπως αντιλαμβάνεσθε, θέλουν να πουν τα εξής: Ότι ο θεληματικός χωρισμός της ψυχής από το σώμα, για τον οποίον χωρισμόν ιδιαιτέρως θα μιλήσομε, και δια πολλών όταν θα αναφερθούμε εις την ταφήν του Κυρίου, αυτός λοιπόν ο θεληματικός χωρισμός της ψυχής από το σώμα, αυτή η μυστηριακή αγωνία του, εκφράζει το αρχίνισμα του μυστηρίου. Δηλαδή όπως αντιλαμβάνεσθε, ότι ο Χριστός είναι ήδη μέσα στο μυστήριο του Σταυρού, πριν ακόμα αρχίσει ο Σταυρός. Επειδή είναι το ίδιο πρόσωπον, και όπως θα δείτε στη συνέχεια του θέματος, το μυστήριον του Σταυρού έχει αρχίσει πριν γίνει ο κόσμος! Προ καταβολής κόσμου. Γιατί το μυστήριον του Σταυρού είναι στην Αγία Τριάδα. Θα σας εκπλήξει αυτό, αλλά είναι αληθές.
     Συνεπώς δεν μπορούμε να ειπούμε γιατί προηγείται ο Μυστικός Δείπνος της Σταυρώσεως και γιατί ο Χριστός δεν έδωσε το σώμα Του και το αίμα Του μετά από την Ανάστασή Του, ώστε να υπάρχει μια ακολουθία. Όχι. Ο Χριστός, όπως λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης που σας διάβασα, δεν εξαναγκάζεται ούτε από την προδοσία του Ιούδα, ούτε από την δίκην των Εβραίων και του Πιλάτου. Από τίποτα δεν εξαναγκάζεται δια να τελέση το μυστήριο της προσφοράς του σώματός Του και του αίματός Του.
     Όλα όσα γράφει ο ιερός Ευαγγελιστής Ιωάννης, για να δούμε την συνέχεια, διότι όπως ενθυμείσθε, είχαμε δει αυτά που σας λέγω τώρα, είχαμε δει ότι ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ότι αρχίζει από την πλευρά του Ιησού να εκρέει αίμα και ύδωρ. Και μας είπε ότι «ὁ ἐωρακώς μεμαρτύρηκεν και εῖδεν ὅτι ἀληθής ἀυτοῦ ἐστίν ἡ μαρτυρία» και είχαμε δει ότι το μυστήριον αυτό είναι η Εκκλησία. Διότι τα δύο αυτά μυστήρια, της θείας Ευχαριστίας και του Βαπτίσματος, συνιστούν την Εκκλησία. Και με το μεν Βάπτισμα εισαγόμεθα στην Εκκλησία, με την Θείαν Ευχαριστίαν όμως τρεφόμεθα. Και συνεπώς, όπως εξήλθε κάποτε η Εύα από τον Αδάμ, από την πλευρά του, έτσι τώρα εξέρχεται η νέα γυνή, η νέα νύμφη, η Εκκλησία, από την πλευρά του Νυμφίου, του Ιησού Χριστού και είναι η εκκλησία. Αυτά λέγαμε την περασμένη φορά.

Στη συνέχεια όμως του όλου θέματος είναι αυτά που σας είπα για το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Φυσικά δεν κάνομε ανάλυση του μυστηρίου, διότι παλαιότερα είχαμε με πολλά λόγια μιλήσει και αναλύσει.

Τώρα ο Ευαγγελιστής Ιωάννης συνεχίζει το θέμα του, γιατί θέλει να το ολοκληρώσει. Και μας ομιλεί διά τα μη συντριβέντα σκέλη του Ιησού. Διότι μας αναφέρει ότι δεν συνετρίβησαν τα σκέλη του Ιησού, όπως συνετρίβησαν τα σκέλη των δύο εκατέρωθέν του ληστών. Και μας λέγει μάλιστα ότι ἀληθῆ λέγει ἵνα καί ῦμεῖς πιστεύσητε. Ότι αυτά που μας τα λέγει, μας τα λέγει ως αληθή και μας τα λέγει με σκοπό να τα πιστεύσωμε. Δηλαδή, εκείνα που εστήριξαν τον ίδιο τον Ιωάννη εις την πίστη, έρχεται τώρα να μας τα εκθέσει και εμάς, για να στηριχθούμε κι εμείς ως αναγνώσται του ευαγγελίου του, εις την πίστιν. Αλλά ποίαν πίστιν; Ότι δηλαδή εκείνα που μας λέγει είναι αληθινά; Όχι. Κάτι περισσότερο. Ότι αφού αυτά που μας λέγει είναι αληθινά, αληθινός είναι και ο Ιησούς Χριστός ως Υιός του Θεού. Γι’ αυτό ακριβώς και θα θυμηθεί τον προφητικόν λόγον, όταν βλέπει να μη συντρίβονται τα σκέλη του Ιησού. Όταν βλέπει να λογχίζεται η πλευρά του, τότε, ε τότε θυμάται την Παλαιά Διαθήκη. Ένας ο οποίος μελετά τον λόγο του Θεού, και ο Ιωάννης ήταν από εκείνους που μελετούσαν τον λόγο του Θεού, ενθυμείσθε παρακαλώ οι δύο άλλοι μαθηταί Φίλιππος και Ναθαναήλ, που ο μεν Φίλιππος λέγει «βρήκαμε τον Μεσσία» και τούτο διότι έψαχναν στην Γραφή να βρουν τον Μεσσία, ο Μεσσίας δεν βρίσκεται απ’ έξω, βρίσκεται στην Γραφή και, αφού τον βρούμε στη Γραφή, τον βρίσκομε και απ’ έξω, και ο Ναθαναήλ απαντάει «πώς είναι δυνατόν να είναι από τη Ναζαρέτ, που ισχυρίζεσαι ω Φίλιππε;» Διότι πραγματικά μελετούσαν τη Γραφή. Ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής ήτο μαθητής του Ιωάννου του Βαπτιστού. Εντρυφούσαν στη Γραφή. Έτσι λοιπόν έρχεται επιπλέον ο φωτισμός του Αγίου Πνεύματος, έρχεται ο προφητικός λόγος ανά πάσα στιγμή εις τον Ιωάννη, να δώση τη σωστή τοποθέτηση, όσα γεγονότα εκτυλίσσονται μπροστά του. Και να μας πει ότι είναι αληθή. Δηλαδή αληθής είναι εκείνος εις το πρόσωπο του οποίου όσα γεγονότα εκτυλίσσονται, ο προφητικός λόγος τα προέλαβε!

Και τι θα μας πει; «Ἐγένετο γάρ ταῦτα ἵνα ἡ γραφὴ πληρωθῆ. Ὀστοῦν οὐ συντριβήσεται αὐτοῦ. Και πάλιν ἑτέρα Γραφή λέγει, ὄψονται εἰς ὃν ἐξεκέντησαν.» Δηλαδή, όλα αυτά έγιναν, για να πληρωθείη Γραφή. Ενθυμείσθε αγαπητοί μου, όταν ο Χριστός είδε ότι έμεινε ακόμη μια λεπτομέρεια, ότι «εἰς την δίψαν μου ἐπότισάν με ὄξος» και τι είπε; «Διψῶ». Βλέπομε τον Ιησούν να προκαλεί την προφητείαν. Να προκαλεί την πλήρωσιν της προφητείας. Και σας είχα πει ότι η πρόκληση της προφητείας μόνον από κείνον ο οποίος θέτει την προφητείαν, δύναται να γίνει. Και αυτό προδίδει, φανερώνει ότι ο Ιησούς είναι εκείνος, ως Θεός Λόγος, που έβαλε την προφητείαν εις τα στόματα των προφητών. Και τώρα έρχεται να προκαλέσει την πλήρωσιν της προφητείας. Ενώ αντιθέτως, οι άνθρωποι που δεν είναι η πηγή της προφητείας, πληρούν την προφητείαν άκοντες! Παρά την θέλησή τους. Ο Ιησούς όχι παρά την θέληση του. Αλλά ο Ιησούς τώρα επί του Σταυρού είναι νεκρός. Και αφού είναι νεκρός ο Ιησούς επί του Σταυρού, θα ερωτηθεί: «πώς θα γίνει η πλήρωσις τώρα της προφητείας;» Διότι εδώ τι λέγει ο Ευαγγελιστής; «Ἐγένετο γάρ ταῦτα ἵνα ἡ γραφὴ πληρωθῆ». Έρχεται, ούτως ειπεῖν, μια πρόκλησις των γεγονότων δια να πληρωθεί η προφητεία.
Ο Ιησούς είναι νεκρός επί του Σταυρού. Αλλά ένεκα της υποστατικής του ενώσεως… τι θα πει υποστατική ένωσις; Θα σας το πω πολλές φορές κι αυτό και σήμερα και προσεχώς να το καταλάβωμε. Υποστατική ένωσις θα πει προσωπική ένωση. Παρακαλώ προσέξτε. Πολύ θα μας χρειαστεί αυτή η έκφρασις. Υποστατική ένωσις, υποστατικός, υπόστασις θα πει πρόσωπον. Υποστατική ένωσις θα πει προσωπική ένωσις. Που σημαίνει ότι ο Θεός Λόγος ενοῦται με την ανθρωπίνη φύση. Αλλά είναι γνωστό ότι η ανθρωπίνη φύσις κι αυτή αποτελεί πρόσωπον. Εγώ είμαι άνθρωπος. Είμαι πρόσωπον.

Τι συνιστά το πρόσωπο; Η αυτοσυνειδησία. Το εγώ. Αυτό συνιστά το πρόσωπο. Όταν λέγω «εγώ είμαι…», μόλις πω «εγώ είμαι», αυτό το «εγώ», αυτή η αντωνυμία η τόσο σπουδαία, που καθορίζει τον άνθρωπο παρακαλώ, αυτό το «εγώ είμαι» και το «είμαι» σημαίνει ύπαρξιν, συνεπώς έχω συνείδηση της υπάρξεώς μου, συνείδηση του εαυτού μου, αμέσως αυτό εκφράζει πρόσωπον. Είναι γνωστό ότι κανένα ζώο δεν λέγει «εγώ είμαι». Κανένα ζώο δεν το κάνει αυτό. Μόνο ο άνθρωπος. Άρα είμαι πρόσωπο. Ο Χριστός είναι Θεός Λόγος, ανθρωπίνη ψυχή και ανθρώπινο σώμα. Αφού λοιπόν είναι ανθρωπίνη ψυχή και ανθρώπινο σώμα, θα πείτε, είναι πρόσωπον ανθρώπινον και πρόσωπον θείον. Ε, λοιπόν, εδώ είναι το μυστήριον. Δεν έχομε δύο πρόσωπα. Εδώ έχομε ψυχή και σώμα, το ανθρώπινο πρόσωπο το καταλαμβάνει το θείον πρόσωπον. Και έχομε ένα πρόσωπον. Δεν έχομε δύο πρόσωπα. Αυτό είναι το μυστήριον. Αυτό τώρα να θυμόσαστε, αυτό θέλω να καταλάβετε. Να καταλάβετε ότι δεν μπορούμε βέβαια να το καταλάβωμε, διότι είναι μυστήριον. Ότι έχομε τον Θεόν Λόγον, έχομε την ανθρωπίνη φύση, ψυχή και σώμα, και παρά ταύτα, έχομε ένα πρόσωπο. Αυτό θα πει τώρα υποστατική ένωσις. Δηλ. ένωσις Θεού και ανθρώπου εν ενί προσώπω. Ένα πρόσωπο. Αφού λοιπόν η ανθρωπίνη φύσις ηνώθη με την θείαν φύσιν και είναι ένα πρόσωπο, επόμενον είναι ότι, αν η ανθρωπίνη φύσις αποθνήσκει επί του Σταυρού, αλλά το θείον πρόσωπον είναι ελεύθερον να προκαλή στην πλήρωσιν της προφητείας. Γιατί αυτό το πρόσωπο είναι εκείνο που έθεσε την προφητεία∙ είναι η πηγή της προφητείας. Όταν ο προφήτης ο αρχαίος λέγει «τάδε λέγει Κύριος» ο Κύριος αυτός τώρα επί του σταυρού σταυρούται ως ελεύθερος Θεός, αυτοτελής Θεός∙ δεν έχει καμία σχέση με τη δημιουργία. Κι αν προσλαμβάνει την ανθρωπίνη φύση, την προσλαμβάνει ασυγχύτως. Και ατρέπτως. Χωρίς να αλλοιώνεται η θεία φύσις από την πρόσληψιν της ανθρωπίνης φύσεως. Θα παρακαλέσω αυτό, όσο και αν αποτελεί δύσκολον σημείον, να το καταλάβωμε, να το νοιώσουμε, θα μας χρειαστεί πάρα πολύ για να καταλάβωμε και τον θάνατον του Χριστού και την ταφή του. Είναι μέγα θέμα. Πώς ο Χριστός κατήλθε εις τον Άδη. Πώς κατήλθεν. Θα το δούμε όταν θα φθάσωμε εις την ταφήν.

Ώστε λέγει η γραφή ίνα πληρωθή η γραφή, κόκαλο δεν θα συντριβή αυτού. Και άλλη γραφή λέγει «όψονται εις όν εξεκέντησαν». Θα ίδουν εκείνον τον οποίον ελόγχησαν. Για να δούμε, αγαπητοί μου, αυτές τις δύο προφητείες, πού ο λόγος ο προφητικός έρχεται να στηρίξη πραγματικά τα γεγονότα, να τα δέση και να μας δώση το ποθούμενον αποτέλεσμα. Είδατε πόσο μαλακό είναι το νερό; Πολύ μαλακό και ρευστό. Είδατε πόσο μαλακό είναι το τσιμέντο σαν σκόνη; Στο τσουβάλι μέσα; Σκόνη, φού… κάνετε με το στόμα σας και φεύγει το τσιμέντο. Για ενώστε το νερό με το τσιμέντο, τη σκόνη, να δείτε τι γίνεται. Κι ελάτε μετά να το σπάσετε αυτό να δείτε πόσο ισχυρό είναι. Ε, λοιπόν, τα γεγονότα δύνανται να μας γελάσουν. Ή να είναι έωλα. Και η προφητεία δύναται ακόμα να μας γελάση και να είναι έωλη. Βάλτε όμως την προφητεία μαζί με τα γεγονότα. Δέστε τα και τα δυο. Κι εκεί θα δείτε αν πραγματικά έχομε μετά την αντοχή του πράγματος. Γι’ αυτό ο λόγος του Θεού χρησιμοποιεί τα γεγονότα και την προφητεία∙ ανά πάσα στιγμή. Για να δέση την αλήθεια και να μας την παρουσιάση. Γι’ αυτό κι εμείς επιμένομε στην ανάλυση του θείου λόγου και εις το προφητικό στοιχείο. Όπως και εις τα γεγονότα.

Η πρώτη προφητεία. Είναι παρμένη από το βιβλίον της Εξόδου. Δεν είναι προφητεία προφήτου. Αλλά ήτο ένα περιστατικόν. Θα λέγαμε μια πράξις των Εβραίων. Ήτο ο πασχάλιος αμνός. Στο βιβλίο της Εξόδου διαβάζομε 12ο κεφ. 46ο στίχον «Εν οικία μια βρωθήσεται, και ουκ εξοίσετε εκ της οικίας των κρεών έξω∙ και οστούν ου συντρίψετε απ’ αυτού.» Θα το φάτε μέσα σ’ ένα σπίτι. Στο κάθε σπίτι. Κάθε οικογένεια είχε τον αμνό της. Μεταφορά δεν θα γίνει του αμνού από σπίτι σε σπίτι. Και ούτε θα το φάτε αυτό το κρέας έξω από το σπίτι σας, μέσα στο σπίτι σας. Και κόκαλο δεν θα συντρίψετε από το αρνί που θα έχετε σφάξει για να φάτε. Δεν θα πάρετε μπαλτά για να το σπάσετε. Θα πάρετε μαχαίρι να σφάξετε το λαιμό, θα το ψήσετε, ψητό όχι βραστό, κόκαλο δεν θα σπάσει επ’ ουδενί λόγω.

Και το βιβλίον «Αριθμοί» 9ο κεφ., 12ος στίχος. «Οὐ καταλείψουσιν ἀπ’ αὐτοῦ εἰς το πρωῒ και ὀστοῦν οὐ συντρίψουσιν ἀπ’ αὐτοῦ». Δεν θα μείνει τίποτα για το πρωί. Θα το φάτε το βράδυ το αρνί, όλο. Και κόκαλο δεν θα σπάσουνε.
Να λοιπόν. Αυτό τώρα παίρνει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, αγαπητοί, για να μας πει ότι είναι γραμμένο στη γραφή. Διότι ο Ιησούς ήτο το πρωτότυπον εκείνου του αντιτύπου. Του Πασχαλίου αμνού. Που όταν είχαν φύγει από την Αίγυπτον, το βράδυ εκείνο, προ της αναχωρήσεώς των, έφαγαν το αρνί με τις πικραλίδες, τα πικρά τα χόρτα, κατ’ εντολήν του Θεού και ο Θεός είπε ότι κάθε χρόνο από τότε θα εορτάζονταν κατά παρόμοιο τρόπο το Πάσχα. Ήτο, λοιπόν, ο Ιησούς το πρωτότυπον εκείνου του αντιτύπου, όπου έπρεπε τώρα να γίνει εις τοπρωτότυπον ό,τι εγίνετο μέχρι τότε εις το αντίτυπον. Τι έπρεπε να γίνει εις το πρωτότυπον, εις τον Ιησούν Χριστόν επί του Σταυρού; Να μην συντριβεί οστούν, κόκαλο. Γι’ αυτό το λόγο, λοιπόν, δεν ήρθαν οι στρατώται να συντρίψουν τα σκέλη του Ιησού, πράγμα το οποίον έκαναν εις τους άλλους δύο ληστάς.

Αλλά μη νομίσετε· ο πασχάλιος αμνός δεν ήτο όπως παρ’ ημίν, σε μας, που τρώμε κάθε Πάσχα το αρνί, και πώς το τρώμε; Το μαγειρεύουμε όπως θέλουμε ή στη σούβλα, ή στην κατσαρόλα, ή στη σχάρα, όπως θέλουμε, το σφάζουμε όπως θέλουμε, το κόβουμε όπως θέλουμε, πάμε στο χασάπη, παίρνουμε το μισό ή ολόκληρο, όπως θέλουμε, καλούμε κι άλλους ανθρώπους, το βάζουμε στη λαδόκολλα και πάμε εις την εξοχή να το φάμε. Γιατί; Απλούστατα, το αρνί αυτό για μας δεν έχει πια κανέναν τελετουργικό χαρακτήρα. Διότι ο αμνός που έχει τελετουργικό χαρακτήρα είναι το σώμα και το αίμα του Χριστού εις την Θεία Ευχαριστία. Το άλλο έγινε σκέτος τύπος. Τελείωσε. Εξόφλησε. Ο προορισμός του ετελείωσε. Αλλά μέχρι που να πληρωθεί, μέχρι που να έρθει το πρωτότυπον, το αντίτυπον έπρεπε να έχει πληρότητα, ακρίβεια. Και βλέπομε τι; Βλέπομε ότι δεν ετρώγετο ως κοινό κρέας, όπως είδατε προηγουμένως που σας ανέφερα. Είχε ιεροτελεστικόν χαρακτήρα. Ξένος δεν έτρωγε από το πασχάλιον αρνί. Απερίτμητος απηγορεύετο να φάγει από το αρνί αυτό. Έπρεπε να φαγωθεί εις την ιδίαν οικίαν, χωρίς να μεταφερθεί. Μάλιστα, μια μικρή λεπτομέρεια σας λέγω. Όταν έχομε τον πλήρη αμνόν, κατά την προηγιασμένη, απαγορεύεται να γίνει μεταφορά του σε άλλο ναό. Μια λεπτομέρεια λειτουργική σας λέγω αυτή τη στιγμή. Εκτός αν υπάρξει μεγίστη ανάγκη. Και να γίνει λιτανευτικώς. Ακόμη εάν επερίσσευε κάτι, που έπρεπε τη νύχτα να φαγωθεί ο αμνός, εάν επερίσσευε κάτι, αυτό το κάτι εκαίετο και δεν έπρεπε ποτέ να πεταχτεί στα σκουπίδια. Και τέλος, ψήνοντάς το, τρώγοντάς το, το αρνί δεν έπρεπε να συτριβεί κανένα κόκαλο. Όπως αντιλαμβάνεσθε, δια πολλών σας εξήγησα, όλη αυτή η ιεροτελεστία ανεφέρετο εις τον Ιησούν επι του Σταυρού.

Ακόμη έχει δει και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης και μια προφητεία. Όταν είδε τον Ιησού να λογχίζεται επί του Σταυρού. Η προφητεία αυτή «ὀψονται εἰς ὃν ἐξεκέντησαν» είναι από το Ζαχαρία κεφ. 12, στ. 10. Η μετάφραση των Ο΄ (70) δεν λέει «ἐξεκέντησαν». Αλλά έχει το εξής: «στάθηκαν μπροστά μου να με κοροϊδέψουν». Φαίνεται ότι οι Ο΄ (70), όταν μετέφραζαν, τους φάνηκε πολύ παράξενο, πώς μπορεί ο Θεός να λογχισθεί. Είδατε παρακαλώ; Τους φάνηκε παράξενο. Όπως όταν μεταφράζουν οι Γάλλοι τα έργα του Αγίου Συμεών του νέου Θεολόγου, λένε… «τρομερόν, τρομερόν», διότι ο Άγιος Συμεών, ο νέος Θεολόγος γράφει τα λεγόμενα ερωτικά του ποιήματα· προσέξατε, ερωτικά του ποιήματα. Θα τρομάξετε κι εσείς ακούγοντάς τα. Ερωτικά ποιήματα. Είναι όλη εκείνη η έκχυση της ψυχής προς τον Ιησούν Χριστόν, εν τη ενώσει του Συμεών του νέου Θεολόγου με τον Ιησούν Χριστόν. Και όταν οι Γάλλοι διαβάζουν τα ποιήματά του, ήθελαν να τα μεταφράσουν κάποτε, τρόμαξαν μπροστά στην προσπάθειά τους να τα μεταφράσουν. Και οπωσδήποτε προσπάθησαν να μη τα δουν στον ακριβή χαρακτήρα, όπως είναι στο ελληνικόν πρωτότυπον. Αυτό έπαθαν φαίνεται και οι Ο΄ (70). Πώς είναι δυνατόν να λογχισθεί ο Θεός! Όταν πιάνουν και μεταφράζουν τον προφήτη Ζαχαρία. Ενώ το εβραϊκόν μας το διασώζει. Σας διαβάζω τη μετάφραση εκ του εβραϊκού: «και θα εκχύσω επί του οίκου του Δαυΐδ και επί των κατοίκων της Ιερουσαλήμ πνεύμα ικεσίας και δεήσεως. Και θα στρέψουν τότε τα βλέμματα εις Εκείνον τον οποίον εξεκέντησαν και θα θρηνήσουν Αυτόν». Εδώ, προσέξατε ποιο είναι το πνεύμα της προφητείας. Λέει ο Θεός ότι στον οίκο του Δαυΐδ, σημαίνει στη φυλή του Δαυΐδ, και σ’ όλους τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ, θα εκχύσω, δηλαδή θα ρίξω πάρα πολύ, κατά τρόπο που θα πλημμυρίσει και θα ξεχειλίσει, πνεύμα ικεσίας και δεήσεως και κατανύξεως, ώστε θα στρέψουν τα βλέμματά τους σε Κείνον που θα έχουν λογχίσει. Και θα κλάψουν και θα πονέσουν και θα μετανοήσουν.

Παρακαλώ προσέξατέ το αυτό το σημείο. Προσέξατέ το, διότι υπάρχει μια παρανόηση που πολλές φορές είναι στη γλώσσα μας, λέμε εκείνο το «ὀψονται, ὀψονται εἰς ὃν ἐξεκέντησαν» κι εμείς το λέμε πια στην τρέχουσα γλώσσα μας «να ὄψεσαι». Δεν λέει τίποτα, αγαπητοί. Αυτό το «να ὄψεσαι», που το λέμε με διάθεση κατάρας, κατά λέξη θα μέναμε στο «να, θα βλέπεις». Δεν βγαίνει τίποτα. Δεν βγαίνει. Σου το λέγω αυτό σαν κατάρα. Το πνεύμα της κατάρας, όπως το λέμε είναι «να τα πάθεις αυτά». Εδώ δεν έχει καμιά σχέση αυτό. Έτσι φοβάμαι ότι μέσ’ την έκφραση αυτή τη λαϊκή, που λέμε «να ὄψεσαι», δεν καταλαβαίνουμε τώρα το ιερό κείμενο. Το ιερό κείμενο θέλει να πει το εξής. Ότι οι Εβραίοι οπωσδήποτε, αφού θα κάνουν το κακούργημα να σταυρώσουν τον Χριστόν και τελικά να Τον λογχίσουν, τότε θα στραφούν, αφού θα δεχθούν τη χάρη του Θεού, να δημιουργηθεί κατάσταση στις ψυχές τους, θα στραφούν και θα πουν « πράγματι αυτός είναι ο Μεσσίας !». Και τότε θα θρηνήσουν. «Ὄψονται εἰς ὃν ἐξεκέντησαν».Μεταφράζοντας ακριβώς. Θα ίδουν εκείνον που ελόγχισαν. Και τι θα κάνουν άμα θα το δουν Εκείνον που ελόγχισαν; Θα θρηνήσουν. Θα μετανοήσουν. Ε, λοιπόν, κατ αρχάς η προφητεία επληρώθη στο πρώτο της σημείο, ως προς το ο Ιησούς ελογχίσθη. Στο υπόλοιπο του Ζαχαρίου; Στο υπόλοιπο όμως εκεί σας λέω την προφητεία. Εν μέρει επληρώθη εις την Πεντηκοστήν. Εκείνον που εξεκέντησαν, ελόγχισαν, ένα μέρος των Ιουδαίων κατενύγη. Πώς μας το γράφει στις «Πράξεις» του ο Ευαγγελιστής Λουκάς; Όταν άκουσαν το κήρυγμα του Πέτρου, «κατενύσσουσαν τῇ καρδίᾳ». Δηλαδή εκπλήρωση της προφητείας. Η καρδιά τους αισθάνθηκε άσχημα… Οι υπόλοιποι στα έσχατα. Όταν γράφει ο Απόστολος Παύλος Ρωμαίους ια, 25, ότι, πώς Ισραήλ σωθήσεται; «ὃτι πώρωσις ἀπό μέρους τῷ Ἰσραήλ γέγονεν ἄχρις οὗ το πλήρωμα τῶν ἐθνῶν εἰσέλθη, καί οὕτω πᾶς Ἰσραήλ σωθήσεται». Έχει επέλθει πώρωση. Όταν όμως θα έλθει το πλήρωμα των εθνών τότε κάθε Εβραίος θα σωθεί. Τι σημαίνει; Ότι θα αναγνωρίσει ότι είναι ο Ιησούς. Ο Υιός του Θεού, ο Μεσσίας, εκείνον τον οποίο εξεκέντησαν.

Μένει και ένα τρίτο. Μας γράφει το βιβλίο της «Αποκαλύψεως» Α’ κεφ. Στίχος 7 «ὄψονται αὐτόν οἵτινες αὐτον ἐξεκέντησαν καί κόψονται ἐπ αὐτόν». Θα μείνουν και οι Εβραίοι εκείνοι οι οποίοι δεν έχουν μετανοήσει. Και τότε και αυτοί θα δουν τον Ιησούν αλλά, «ὄψονται» θα ιδούν εκείνον που εξεκέντησαν, που ελόγχισαν, αλλά δεν θα έχουν μετανοήσει και τότε«κόψονται ἐπ αὐτόν», θα αρχίσουν να χτυπούν το στήθος των, ότι, τι πάθαμε; Θα τον δουν όταν έρχεται εν δόξη. Διότι τα σημάδια, όπως θα δούμε στο κεφάλαιο της Αναστάσεως, τα σημάδια αυτά έμειναν και υπάρχουν ακόμη εις τον Χριστόν. Το ξέρετε, αγαπητοί μου, ότι ο Ιησούς είναι τρυπημένος εις τον ουρανόν; Κάθε άλλη πληγή εθεραπεύθη. Αλλά τα σημάδια των καρφιών και η τρυπημένη πλευρά, όπως τα έδειξε εις τον Θωμά και εις τους λοιπούς μαθητάς καιεψηλαφίσθη ο Κύριος, τα σημάδια αυτά τα επήρε μαζί του ο Χριστός εις τον ουρανό. Είναι τα διάσημά του! Είναι τα παράσημα της δόξης του. Είναι η δόξα του. Και τα έχει μαζί του. Και θα τα έχει εις τους αιώνας των αιώνων. Αυτήν την λογχισμένη πλευρά και τα τρυπημένα χέρια θα δουν τότε οι σταυρωταί. Και τότε θα πουν· που θα έρχεται επί των νεφελών του ουρανού, όπως είπε ο Κύριος εις τον Καϊάφα, και τότε θα πουν «ω! αλλοίμονό μας, ότι πράγματι ήταν ο Μεσσίας!» Αλλά δεν θα είναι μετανοημένοι. Απλά θα έχουν διαπιστώσει την πλάνην των.
Διότι το φοβερόν είναι ότι, όταν παγιωθεί ο άνθρωπος εις την αμαρτία, δεν την αφήνει, να μετανοήσει. Αυτό θα το δούμε, όταν θα μιλήσουμε πάλι για την ταφή του Κυρίου, πώς ο Κύριος εκήρυξε εις τον Άδην το κήρυγμα μετανοίας, εφόσον είναι γνωστό ότι στον Άδη δεν υπάρχει μετάνοια.

Και τώρα ευρισκόμεθα, αγαπητοί μου, προ του ξύλου του Σταυρού, επί του οποίου Σταυρού ήπλωσε τα χέρια του ο ενανθρωπήσας Υιός και Λόγος του Θεού. Είναι ο Σταυρός του Χριστού η αληθινή μας σωτηρία. Κανένας λόγος, κανένα εγκώμιο, κανείς βαθυστόχαστος και θεολογικός λόγος θνητού δεν θα μπορέσει ποτέ να εξαντλήσει το μυστήριον του Σταυρού! Έχει το μυστήριο του σταυρού πάντοτε να μας αποκαλύπτει την αγάπη του Θεού ανεξαντλήτως. Αλλ’ ό,τι εμείς μπορούμε και ό,τι εσείς δύνασθε να καταλάβετε, μέσα σ’ αυτές τις δυνατότητες που μπορούμε να έχομε και με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, ας κάνομε μια απόπειρα, αγαπητοί μου, κάτι να προσψαύσομε από το μυστήριο του σταυρού.
Κάποτε εις τον παράδεισον, όπως λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος, ο διάβολος ενίκησε τον άνθρωπο με τρεις τρόπους. Με μίαν παρθένον, με ένα δένδρο (δένδρο εις την γλώσσα της Γραφής λέγεται ξύλον, ξύλον θα πει δένδρον στη γλώσσα της γραφής), με μίαν παρθένον, λοιπόν, ενίκησε το ανθρώπινο γένος, με ένα δένδρο και με τον θάνατον. Με τα τρία αυτά στοιχεία ενίκησε το ανθρώπινο γένος. Φυσικά κινούμενος από φθόνον. Η παρθένος ήτο η Εύα. Διότι, όπως γνωρίζετε, η Εύα ήτο παρθένος εις τον παράδεισον. Η Εύα κατεστάθη γυνή του Αδάμ έξω από τον παράδεισον, μετά την πτώσιν των. Το ξέρετε πιστεύω. Η Εύα μέσα στον παράδεισον είναι παρθένος. Τελείως παρθένος. Γι’ αυτό και μέσα εις τον παράδεισον θα επανέλθομε ως παρθένοι. Δεν θα υπάρχει πλέον ο γάμος. Ο γάμος είναι έξω από τον παράδεισον, σχήμα του παρόντος αιώνος, το οποίον θα καταργηθεί.Ήτο, λοιπόν, παρθένος εις τον παράδεισον η Εύα, η οποία απατηθείσα από τον διάβολον, από τον όφιν, παρέσυρε τον Αδάμ.
Το ξύλον ήτο το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού, όπου παρέσυρε ο διάβολος τους πρωτοπλάστους να γευθούν τους καρπούς του, των οποίων την γεύση καρπών είχε απαγορεύσει ο Θεός. Και είχε πει: από τους καρπούς, από τον καρπόν αυτού του δένδρου δεν θα δοκιμάσετε.

Και τέλος, ο θάνατος που ήλθε ως τιμωρία και που τον θάνατον ο διάβολος τον εγνώριζε, ενώ οι πρωτόπλαστοι δεν εγνώριζαν ακόμη τι πράγμα είναι ο θάνατος. Επειδή δεν είχε συμβεί ακόμη ο θάνατος. Δια πρώτην φοράν ο θάνατος έγινε γνωστός με τη δολοφονία του Άβελ υπό του Κάϊν. Δεν ήτο, λοιπόν, γνωστός ο θάνατος. Αλλά ο θάνατος ήτο γνωστός εις τον διάβολον, διότι ήκουσε τον λόγον του Θεού που είπε εις τους πρωτοπλάστους «ἐν ᾗ μέρᾳ φάγεσθε θανάτῳ αποθανεῖσθε». Την ημέρα που θα φάτε θα πεθάνετε. Και ο διάβολος γνώριζε τον θάνατον ως χωρισμό της ψυχής από το σώμα, πράγμα που οι πρωτόπλαστοι δεν το εγνώριζαν αυτό.Και ο διάβολος θέλει να ματαιώσει το έργον του Θεού· κινούμενος πάντοτε από τον φθόνον να επιφέρει τον θάνατον και η μεν δημιουργία να μείνει έρημος και, προσέξατε, άσκοπος, διότι ο σκοπός της κτίσεως είναι ο άνθρωπος και το μέτρον της κτίσεως είναι ο άνθρωπος, αλλά όταν ο άνθρωπος πεθάνει επί της γης, ο Αδάμ και η Εύα, τότε μένει η κτίσις άσκοπος, χωρίς σκοπόν, χωρίς τέλος και τελικά να αρπάξει τον Αδάμ και την Εύα ως ψυχάς, όταν ο Θεός έβαζε ψυχάς στους πρωτοπλάστους, έβλεπε ο διάβολος ως πνεύμα, να τις αρπάξει τις ψυχές εις τον Άδη.
Με τα ίδια αυτά όπλα, με τις ίδιες μεθόδους, με τον ίδιο τρόπο, έπρεπε ο Χριστός να νικήσει τον διάβολο. Θα ερωτήσετε: γιατί με τον ίδιο τρόπο; Για να μην πει ο διάβολος ότι ενικήθηκε από τον Θεό. Έπρεπε να πει ο διάβολος, ενικήθηκα από άνθρωπο. Άνθρωπο ενίκησες διάβολε; Άνθρωπος θα σε νικήσει. Τον ενίκησε αυτός; Διότι ο διάβολος θα μπορούσε να πει εις τον Θεόν «Κύριε με συνέθλιψες, διότι είσαι Θεός. Εγώ ενίκησα τον Άνθρωπο. Αλλά εσύ με ενίκησες ως Θεός. Έλα να λογαριαστούμε με εκείνον που εγώ λογαιάστηκα. Τον άνθρωπο». Το αντελήφθητε παρακαλώ; Για να μην το πει ο διάβολος αυτό, όπως κάποτε είπε εις τον Θεόν δια τον Ιώβ. –Σε λατρεύει ο Ιώβ, επειδή του έδωσες αγαθά. –Όχι, λέγει ο Θεός, δεν με λατρεύει γιατί του έδωσα αγαθά, αλλά διότι έχει αγαθή διάθεση να με λατρεύσει. –Όχι, λέγει ο διάβολος, σε λατρεύει διότι του έδωσες αγαθά. Αφαίρεσέ του τα αγαθά και θα δεις αν σε λατρεύει. Και τότε ο Θεός επιτρέπει εις τον διάβολον να αφαιρέσει ο διάβολος τα αγαθά από τον Ιώβ, δια να αποδειχθεί εις τον διάβολον ότι τα κίνητρα της λατρείας του Ιώβ ήταν αγαθά. Έτσι κι εδώ. Έπρεπε άνθρωπος να νικήσει τον διάβολον και όχι Θεός. Γι’ αυτό με τον ίδιο τρόπο έρχεται τώρα ο Ιησούς Χριστός ως άνθρωπος. Ο διάβολος αγνοεί ότι είναι και Θεός, βλέπει μόνο την ανθρωπίνη φύση, είναι γνωστό ότι η θεία φύσις δεν φαίνεται. Μόνο η ανθρωπίνη φύσις φαίνεται, η ανθρωπίνη φύσις ως σώμα και ως ψυχή. Και τότε έρχεται ο Χριστός και τον νικά με τον ίδιο τρόπο. Πώς τον νικά;

Πρώτα- πρώτα, αντί της παρθένου Εύας έχομε την παρθένον Μαρίαν, η οποία έδειξε υπακοή, εν αντιθέσει με την παλαιάν παρθένον την Εύαν, η οποία έδειξε ανυπακοή εις το θέλημα του Θεού. Ανυπακοή εκείνη, υπακοή ετούτη η παρθένος. Παρθένος εκείνη; Παρθένος και ετούτη. Και έδειξε υπακοή εις το να γίνει μητέρα του ενανθρωπήσαντος Υιού του Θεού. Και αντί του ξύλου του δένδρου, δηλαδή της γνώσεως του καλού και του κακού, έχομε τώρα το ξύλο του σταυρού. Ξύλον ήτο εκείνο που εξηπάτησε τους πρωτοπλάστους; Ξύλον θα είναι, δένδρον δηλαδή, που θα σώσει τους ανθρώπους, ο σταυρός. Και αντί του θανάτου του Αδάμ, έχομε τον θάνατο του Χριστού. Γι’ αυτό πέθανε ο Χριστός επί του σταυρού. Τον θάνατον τον επέφερε ο διάβολος στους πρωτοπλάστους δια της παρακοής των. Τώρα ο Ιησούς δια της υπακοής προς τον Πατέρα, οδηγείται εις τον θάνατον, ώστε με το ίδιο όπλο να νικήσει τον διάβολο. Με τον θάνατο να νικήσει τον θάνατον.
Με τα τρία, λοιπόν, αυτά όπλα που χρησιμοποιεί ο διάβολος κατά των ανθρώπων, τα ίδια όπλα χρησιμοποιεί ο Χριστός, για να νικήσει τον διάβολον. Μπροστά σ’ αυτό το μεγαλείο της αγάπης του Χριστού, αναφωνεί ο Ιερός Χρυσόστομος δια τον σταυρόν και λέγει: «ταῦτα ὁ σταυρός ἡμῖν κατόρθωσε, (αυτά ο σταυρός σε εμάς κατόρθωσε) σταυρός τό κατά τῶν δαιμόνων τρόπαιον». (Ο σταυρός είναι, λέει, το τρόπαιον εναντίον των δαιμόνων. Τρόπαιον θα πει εκείνο το πράγμα που τρέπει εις φυγήν τον εχθρόν. Και συνεπώς, κατ’ επέκτασιν ονομάζεται εκείνο το οποίον είναι στοιχείον νίκης, αφού τρέπει εις φυγήν τον εχθρόν. Το τρόπαιον, λοιπόν, έχει την καταγωγήν από το τρέπω εις φυγήν). Είναι, λοιπόν, ο σταυρός το τρόπαιον κατά των δαιμόνων, που τρέπει εις φυγήν τους δαίμονας. Εάν θα κρατήσω τον σταυρόν, οι δαίμονες τρέπονται εις φυγήν. Εάν βρεθώ σε μία πνευματιστική συνεδρίαση, δηλαδή σ’ ένα χώρο που υπάρχει ο πνευματισμός, μέντιουμ, και κρατώ ένα σταυρό ενσυνειδήτως και γνωρίζω ποιος είναι ο σταυρός, κάθε τι μένει εις τον χώρον εκείνον ανενέργητον. Κάθε τι που εργάζονται εκεί οι δαίμονες, έχοντες ως όργανά τους τους ταλαίπωρους ανθρώπους, μένει ανενέργητον, γιατί κρατώ τον σταυρό του Χριστού. Σταυρός η κατά της αμαρτίας μάχαιρα. Πραγματικά είναι το μαχαίρι που κόβει την αμαρτία. Όταν κρατάς τον σταυρόν, όταν πιστεύεις εις Εκείνον που σταυρώθη επί του σταυρού, τότε κόπτει την αμαρτία. Σταυρός, το ξίφος ὃ τόν ὄφιν εξεκέντησεν ο Χριστός. Ο Χριστός είναι το ξίφος εκείνο με το οποίον ο Χριστός ετρύπησε τον αρχαίον όφιν, τον διάβολον. Σταυρός το του Πατρός θέλημα.

Ο σταυρός είναι το θέλημα του Πατρός, διότι ήθελε ο Πατήρ να σταυρωθεί ο Υιός διά την αγάπη των ανθρώπων. Αλλά και ο Υιός ήθελε να σταυρωθεί, διότι έχει την αυτήν αγάπην υπέρ των ανθρώπων, όπως και ο Πατήρ. Γι’ αυτό ο σταυρός η του μονογενούς δόξα, είναι η δόξα του μονογενούς Υιού. Όταν ο Χριστός έλεγε, λίγο πριν παραδοθεί εις τους Εβραίους, έλεγε εις τους μαθητάς τον «νῦν εδοξάσθη ὁ Υιός τοῦ Ἀθρώπου», τώρα, λέει, εδοξάσθη ο Υιός του Ανθρώπου. Πού εδοξάσθη; Τώρα που έρχεται η ώρα του σταυρού, διότι ο σταυρός είναι η δόξα του Χριστού. Σταυρός το του Πνεύματος αγαλλίαμα. Ο σταυρός είναι η χαρά, η αγαλλίαση του Αγίου Πνεύματος, γιατί και το Πνεύμα το Άγιον, το τρίτον πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, εξ ίσον με τον Πατέρα και τον Υιόν αγαπά τους ανθρώπους. Και ο σταυρός ήταν το όργανο της σωτηρίας και συνεπώς το Πνεύμα το Άγιον αγάλλεται δια τον σταυρόν. Σταυρός ο των αγγέλων κόσμος. Ο σταυρός είναι το στολίδι των αγγέλων. Σταυρός της εκκλησίας η ασφάλεια. Λέμε πολλές φορές η εκκλησία είναι ασφαλισμένη. Αν οι νόμοι της πολιτείας είναι τέτοιοι και τέτοιοι που μπορούν να ασφαλίζουν την πολιτείαν, πόσο ανθρώπινα και φτωχά σκεπτόμαστε! Θα σας έλεγα, αγαπητοί μου, απ’ ότι διαβάζομε και απ’ ό,τι ακούτε, που μπορεί να δημιουργεί μέσα στην ψυχή μας θόρυβο, τι θα γίνει η εκκλησία; Η εκκλησία τι θα γίνει; Τι θα γίνει η πολιτεία; Διά την εκκλησία ανησυχούμε; Η πολιτεία τι θα γίνει; Η εκκλησία δεν παθαίνει τίποτα απολύτως. Η εκκλησία έχει την ασφάλειά της. Είναι εκείνη που «πῦλαι Ἅδου οὐ κατισχύσουσι αὐτῆς», ο Κύριος το είπε. Και, όπως λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος, η ασφάλεια της εκκλησίας είναι ο σταυρός, με μίαν όμως διαφορά. Οι πιστοί να προβάλλουν τον σταυρόν, την σταυρική ζωή και τη σταυρική θεολογία. Διότι αν εγώ απιστώ, δεν προβάλλω την σταυρική ζωή, αλλά την άνετη και την πλούσια, αν εγώ δεν προβάλλω την σταυρική θεολογία, αλλά μια θεολογία ξένη, αλλότρια, νόθη, δεν είμαι εγώ πιστός και τότε δεν μπορώ να λέγω ότι προβάλλω την εκκλησία. Προβάλλομαι εγώ. Η εκκλησία μένει πάντοτε η ίδια. Θα προβάλλω, λοιπόν, θα το πω δια τρίτη φορά, θα προβάλλω τον σταυρόν, που σημαίνει θα προβάλλω την σταυρική ζωή και την σταυρική θεολογία. Σταυρό, λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος, το καύχημα του Παύλου. Ο Παύλος δεν εκαυχάτο. Δεν εκαυχάτο παρά μόνον εις τον Σταυρόν του Χριστού. Σταυρός, το των Αγίων τείχος. Είναι το τείχος και το οχύρωμα των Αγίων ο σταυρός. Σταυρός το φώς της οικουμένης απάσης. Ο σταυρός είναι που φωτίζει όλη την οικουμένη. Ακόμη, λέει ο Ιερός Χρυσόστομος, διά του σταυρού ήνοιξε ο παράδεισος. Πώς ήνοιξε ο αρχαίος παράδεισος; Όχι βεβαίως αρχαίος, αλλά κρείττων, καλύτερος παράδεισος, του αρχαίου παραδείσου. Πώς ήνοιξε ο σταυρός; Να, όταν ο ληστής είπε, άκουσε, άκουσε από τον Χριστόν «μαζί μου θα είσαι εις τον παράδεισον» ποιος μπορούσε να μπει ξανά στον παράδεισο; Να, λοιπόν, τώρα με τον σταυρό ανοίγει ο παράδεισος. Και πρώτος που μπαίνει είναι ο ληστής. Το κλείθρον, το κλειδί που άνοιξε η πόρτα του παραδείσου, που την φύλαγαν με την πύρινην ρομφαίαν τα Χερουβείμ, το κλειδί είναι ο σταυρός.

Και τώρα ερχόμεθα, αγαπητοί μου, σ’ ένα ακόμη βαθύτερο νόημα του μυστηρίου του σταυρού. Αυτό το βαθύτερο νόημα του μυστηρίου του σταυρού είναι ότι ο σταυρός ενήργη και εις την Παλαιά Διαθήκη.Πώς ενήργη εις την Παλαιά Διαθήκη ο σταυρός; Αυτό πραγματικά είναι μεγάλο κεφάλαιο, και αυτό αποτελεί ίσως μια δυσκολία να καταλάβομε μερικά πράγματα. Πώς ενήργη ο σταυρός εις την Παλαιά Διαθήκη, αποτελεί πραγματικά ένα μυστήριο. Και όμως, επειδή είναι μεγάλο θέμα και δεν θέλω –τελείωσε η ώρα- δεν θέλω να το αφήσω στη μέση, θα σας έλεγα τούτο: ότι ο σταυρός του Χριστού αποτελεί ένα ιστορικό γεγονός.Αλλά πίσω από το ιστορικό γεγονός του σταυρού, αυτός ο ιστορικός σταυρός, υπάρχει το μυστήριον του σταυρού, που προηγείται του ιστορικού σταυρού και μάλιστα προ καταβολής κόσμου!

Και το μυστήριον του σταυρού υπάρχει εις αυτόν τον Πατέρα, εις αυτόν τον Υιόν και εις αυτό το Πνεύμα το Άγιον! Και τίποτα δεν εμποδίζει τον Άγιο Τριαδικό Θεό να ενεργεί διά του μυστηρίου του σταυρού και εις αυτήν την Παλαιά διαθήκη. Και να φτάνει να λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, που έχομε σήμερα τη μνήμη του, όπως θα σας διαβάσω την ερχόμενη φορά μια περικοπή του, φτάνει ώστε ο αυτός ο σταυρός να καταλλάσει και εις αυτήν την Παλαιά Διαθήκη. Και όσοι Άγιοι και δίκαιοι υπάρχουν εις την Παλαιά Διαθήκη, κατηλλάγησαν με τον σταυρόν του Χριστού! Όχι τον ιστορικόν σταυρόν, αλλά με το μυστήριο του σταυρού.
Όπως αντιλαμβάνεσθε, αγαπητοί μου, ανοίγεται ένα ευρύ φάσμα μπροστά σ’ αυτό, το οποίο τώρα θα ακούσετε. Αλλά επειδή αποτελεί κάτι πολύ μεγάλο και πολύ σπουδαίο και θα αναφέρομε και παραδείγματα από την Παλαιά Διαθήκη, κατά έναν καταπληκτικό τρόπο, γι’ αυτό, για να μην κόψομε το θέμα εις την μέση, ας το αφήσομε, πρώτα ο Θεός, για την ερχόμενη Κυριακή. Πρώτα ο Θεός!     
- See more at: http://www.ekklisiaonline.gr/arxontariki/item/17066-i-theologia-tou-stavroy-thema#sthash.IXXLw3eY.dpuf

Τετάρτη 13 Ιουλίου 2016

Η άρση του αφορισμού του Αγίου Γρηγορίου του Ε


Βέβαια το ότι ήρε τον αφορισμό και τα υπόλοιπα συγκλονιστικά στοιχεία, δε θα τα μάθετε ΠΟΤΕ, επειδή κάποιοι δε θέλουν να γνωρίζουμε την Αλήθεια… Θα είστε «υποχρεωμένοι» όμως να μαθαίνετε , τις ψευτο-απόψεις κάποιων ανιστόρητων – αγράμματων που έχουν άποψη … μιας και αυτές παίζουν παντού. Υποχρέωση όσων αγαπούν την Αλήθεια, να διαδοθεί το παρακάτω, ως μία ακόμα απάντηση με ιστορικά στοιχεία στα φερέφωνα της νέας α-πάτριδος τάξης.
Την Μεγάλην Δευτέραν του 1821, τρεις ώρας μετά το μεσονύκτιον, εν ω
άπαντες οι εν τω Πατριαρχείω εκοιμώντο, ο Πατριάρχης κατήρχετο την κλίμακα, φέρων εις χείρας κλείδα και υπό των αγίων συνοδικών, των Μητροπολιτών Καισαρείας, Δέρκων, Εφέσου, Χαλκηδόνος, Νικομηδείας και Νικαίας ακολουθούμενος. Κατελθών εις την αυλήν του μεγάρου διηυθύνθη προς την θύραν του Πατριαρχικού ναού και ήνοιξεν αυτήν. Αφού δε πάντες εισήλθον, εκλείδωσεν αυτήν ένδοθεν. Θεία γαλήνη εκράτη εν τω ναώ.
Ουδέν άλλο φως έλαμπεν εν αυτώ ειμή το αμυδρόν ακοίμητον της κανδήλας της προ του Εσταυρωμένου και το της όπισθεν του αρτοφορείου της Αγίας Τραπέζης.

Η σιγή, το τρέμων φως των δύο κανδήλων, η μαρμαρυγή των αγίων εικόνων, αίτινες εφαίνοντο κινούμενοι υπό το ασθενές των κανδήλων φως, το σοβαρόν και ιεροπρεπές της Εκκλησίας, η παρουσία επτά ρασοφόρων, των επισημοτέρων ποιμένων της Ανατολικής Ποίμνης, παρίστων θέαμα εξαίσιον και απερίγραπτον.
- Άγιοι αδελφοί και συλλειτουργοί, είπε προς αυτούς ο Πατριάρχης, προχωρήσαντας μέχρι των αγίων θυρών του ιερού βήματος, ένθα συνετάχθησαν εις κύκλον, έχοντες αυτόν εν τω μέσω, ιδού συνήλθομεν, εν τω ναώ του Θεού. Ουδείς άλλος μας βλέπει ειμή ο ακοίμητος αυτού οφθαλμός και ουδέν άλλο ους μας ακούει ειμή το ους το κλίνοντος αυτό εις τας δεήσεις και των δικαίων και των αμαρτωλών. Προ μικρού απηυθύναμεν αφορισμόν ακούσιον κατά των επαναστατών αδελφών ημών χριστιανών, των υπέρ Πίστεως και Πατρίδος υπό την σημαίαν του Σταυρού μαχομένων.
Ο Σωτήρ ημων ενετείλατο ημίν το «εύχεσθαι και μη καταράσθε», ημείς δε κατηράσθημεν έργον άγιον, πράξιν θείου μαρτυρίου, θυμάτων ιερών υπέρ της πίστεως του Χριστού προσφερθέντων εις ολοκαύτωσιν.
Κατηράσθημεν τους τον βαρύν ζυγόν της δουλείας απειθήσαντας, ίνα ελευθερώσωσι την Πατρίδα από τους υβριστάς της αγίας ημών πίστεως και τους καταπιεστάς της εθνικότητος ημών. Όθεν ο ακοντιστείς παρ΄ ημών αφορισμός κατ΄ αυτών, ου μόνον επιβαρύνει τον τράχηλον ημών, αλλά και τους αγωνιζομένους κατέθλιψε, καίτοι ακούσιος, δι΄ ο οφείλομεν να άρωμεν αυτόν τη παρακλήσει του παναγίου Πνεύματος.
- Αλλ΄ ημείς, Παναγιώτατε Πατριάρχα, επράξαμεν έργον ακούσιον. Υπετάχθημεν εις την βίαν και εις την ανάγκην ίνα μη ερεθίσωμεν την οθωμανικήν κυβέρνησιν εις μείζονας κατά των χριστιανών κακώσεις, απεκρίθη ο Μητροπολίτης Εφέσου, απομάξας δάκρυ συμπαθείας και μετανοίας.
- Αληθώς επράξαμεν έργον ακούσιον, επανέλαβεν ο Πατριάρχης, και καθ΄ ην στιγμήν υπεγράφομεν τον αφορισμόν ενώπιον της εξουσίας, αι καρδίαι ημών ηύχοντο. Οφείλομεν εν τούτοις να τον λύσωμεν. Ακούσατε αδελφοί.
Το μεσονύκτιον του παρελθόντος Σαββάτου, αφ΄ ου ο διάκονός μου μοι ανέγνωσε το μεσονυκτικόν, επορευόμην εις την κλίνην μου, ότε δ΄ έκλεισα την θύραν του κοιτώνος μου και επλησίασα ολίγα βήματα προς αυτήν, μορφήν φωτεινή ώφθη αίφνης ενώπιόν μου».
«Ετοιμάσου, μοι είπεν εις το μαρτύριον, ευλόγησον ους κατηράσθης και μιμήθητι τον Χριστόν τον υπέρ της σωτηρίας των ανθρώπων αποθανόντα, επί του Σταυρού. Το μαρτύριόν σου έσεται η σωτηρία των πιστών».
Ήτο τοσούτον η φωνή αρμονική και πραεία, ώστε ως ηδύτατον βάλσαμον εισέδυσεν εν τη καρδία μου. Όλην εκείνην την νύκτα διήλθον εν προσευχή και η ψυχή μου επληρώθη αγαλλιάσεως.
Ήδη δε περιμένω το μαρτύριον, μαρτύριον εις σωτηρίαν των χριστιανών.
Οι συνοδικοί εθεώρουν εν πλήρει σιγή και κατανύξει τον Πατριάρχην της Ανατολικής Εκκλησίας, με τους οφθαλμούς πλήρεις δακρύων να συγκινήσεως και αγάπης προς το Έθνος των.
Άγομεν, εξηκολούθησεν ο Γενάρχης. Το μαρτύριόν μου θέλει ακολουθήσει και ημείς μετά μικρόν αδελφοί, ίνα γίνη πλήρης η θυσία.
Και στραφείς ο Μητροπολίτης Νικομηδείας :
-Συ είσαι ο νεώτερος πάντων ημών, είπε. Άναψε τας λαμπάδας της Αγίας Τραπέζης. Πρόθυμος εκτελεστής της εντολής του αρχηγού ο Ιεράρχης έδραμε προθύμως και λαβών κηρίον το ήναψε, καταβιβάσας την κανδήλα του Σταυρού, και εισήλθεν εις το Άγιον Βήμα, το οποίον εν ακαρεί εγένετο κατάφωτον.
- Ενδυθείτε τας ιερατικάς υμών στολάς, είπεν ο Πατριάρχης, εν ω συγχρόνως ενεδύετο και ούτος διακονούμενος υπό του Νικομηδείας.
Εισήλθον είτα πάντες εις το Ιερόν. Ο Πατριάρχης έστη ενώπιον της Αγίας Τραπέζης και οι Συνοδικοί περιεκύκλωσαν αυτόν πέριξ αυτής ιστάμενοι.
Και μετά σύντομον ακολουθίαν, λαβών ο Πατριάρχης τον αφορισμόν έθηκεν αυτόν επί ενός τρίποδος παρά την Αγίαν Τράπεζαν και απήγγειλε την εξής προσευχήν, ακροωμένων των Συνοδικών:
«Θεέ Παντοκράτωρ, Συ ο αποστείλας τον Μονογενή σου υιόν τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν εις τον κόσμον, ίνα λάβη σάρκαν, δια Πνεύματος Αγίου παρά της αειπαρθένου Μαρίας και ν΄ αποθάνη επί του Σταυρού υπέρ υμών, συγχώρησον πρώτον ημίν τοις ημαρτηκόσι σοι δια της παραβάσεως της εντολής του Μονογενούς Σου υιού, του εντειλαμένου ημίν «Εύχεσθε και μη καταράσθε». Είτα καθά δέδωκας ημίν εντολήν του δεσμείν και λύειν, καταλύομεν τον αφορισμόν τούτον, ον ακουσίως απηυθύναμεν κατά του Χριστεπωνύμου ποιμνίου Σου. Ναι Κύριε Βασιλεύ, επάκουσον ημών και ενίσχυσον και σώσον αυτό τω βραχίονί Σου τω υψηλώ ότι δεδοξασμένος υπάρχεις συν τω Μονογενεί Σου Υιώ και τω Παναγίω σου Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων Αμήν».
Και λαβών μία των λαμπάδων της Αγίας Τραπέζης, ενέπρισε τον αφορισμόν, όστις έπεσεν εις σποδόν προ των ποδών αυτού.
Απεξεδύθησαν είτα τα ιερά άμφια οι Ποιμένες, τα φώτα εσβέσθησαν και προπορευομένου του Γρηγορίου εξήλθον του Ναού.
Εξ ημέρας βραδύτερον ο Εθνάρχης εκρεμάτο ως κακούργος εις τα πρόθυρα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, άπνους έχων εστραμμένους τους οφθαλμούς προς τον ουρανόν τα δε χείλη ημιηνεωγμένα, ως να παρεκάλει τον ουράνιο πατέρα υπέρ της απελευθερώσεως απάσης της Ελληνικής Φυλής…
ΠΗΓΕΣ :
1. ΡΑΦΤΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, Η βιογραφία και το μαρτύριον του πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’: Άγνωστοι λεπτομέρειαι προκαλούσαι ρίγη ιεράς συγκινήσεως και λατρείας προς το σεπτόν σκήνωμα και την μνήμην του αοιδίμου πατριάρχου,[χ.τ.] (Έκδοσις Μαργαρίτας Ραφτοπούλου Πρόσφυγος ) [χ.χ.], σσ. 25 – 28.
2. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ . ΓΕΩΡΓΙΟΣ – ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, Συλλογή εκ των γραφέντων και παραδοθέντων περί του Οικουμενικού Πατριάρχου Γρηγορίου Ε΄. Αθήνησι :Εκ του Τυπογραφείου ¨Μερίμνης¨, 1863, σσ. 351 – 353.
3. ΑΝΩΝΥΜΟΥ, Βιογραφία και το μαρτύριον του πατριάρχου Γρηγορίου Ε΄. Άγνωστοι λεπτομέριαι Εκδίδεται υπό ειδικής επιτροπής της κοινής των αλυτρώτων Ελλήνων επιτροπείας, και παρέχεται δωρεάν εις τους προσφέροντας τον έρανον αυτών[sic]. [Εν Αθήναις] Τυπογραφεία & Βιβλιοδετεία «Θάρρους¨,[χ.χ.], σσ. 29 κ.ε.
4. ΑΝΩΝΥΜΟΥ, Του ιερομάρτυρος Γρηγορίου Ε” πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως βιογραφία και τα κατά την εν Οδησσώ μεν κηδείαν εις Αθήνας δε μετακομιδήν, των Λειψάνων αυτού /υπό ***.Εν Αθήναις :Τέλεσί τε και Τύποις Κ. Αντωνιάδου,1871, σσ. 39 – 40.
5. ΚΑΝΔΗΛΩΡΟΥ Χ. ΤΑΚΗ, Ιστορία του Εθνομάρτυρος Γρηγόριου του Ε΄, Εν Αθήναις 1909 σ. 219.

Το σπηλαιώδες ασκητήριο του Αγίου Γρηγορίου στα Μετέωρα




Στην βορειοανατολική πλευρά του βράχου Πυξάρι, αριστερά και πάνω από το μονύδριο του Αγίου Αντωνίου, σε ύψος σαράντα και πλέον μέτρων αντικρύζουμε το τρισπήλαιο ασκητήριο του Οσίου Γρηγορίου. Κτίτορες οι όσιοι αυτάδελφοι πατέρες Γρηγόριος και Θεοδόσιος. Το μονύδριο απαρτίζεται από τρία επάλληλα, ίσως και περισσότερα, σπηλαιώδη ενδιαιτήματα, παλαιών ασκητών, με τους χαρακτηριστικούς ξυλόφρακτους εξώστες (η πρώτη ευρίσκεται σε ύψος 25 περίπου μέτρων, η δεύτερη σε 35, και η τρίτη σε ύψος 40 μέτρων από τους πρόποδες).
Ο χώρος αυτός δεν βρέχεται, διότι βρίσκεται κάτω από μία οξεία γωνία που σχηματίζει ο βράχος με το έδαφος. Έτσι διασώθηκαν τα ξύλα στους εξώστες και εν μέρει η ανεμόσκαλα.
Περί αυτού γράφει ο Αθανάσιος Τσαγκαρσούλης: «Στον ίδιο βράχο και σε μικρή απόσταση από τον άγιο Αντώνιο βρίσκεται και ο Άγιος Γρηγόριος (...). Σήμερα βλέπει κανείς το ξύλινο φράξιμο της εισόδου της σπηλιάς, τα ξύλινα υποστυλώματα και την κρεμαστή ξύλινη ανεμόσκαλα που γυρίζουν τη σκέψη μας πίσω περίπου 600 χρόνια. Δεν άκουσα να γίνεται λόγος ότι κάποιος Καστρακινός ανέβηκε στον Άγιο Γρηγόριο. Ίσως γιατί ο βράχος στο σημείο αυτό ανεβαίνει κατακόρυφα και σε άλλα σημεία έχει αρνητική κλίση».



Ο ναΐσκος ήταν διακοσμημένος με παλαιές αλλά θαυμάσιες τοιχογραφίες μακεδονικής τεχνοτροπίας και σχετικά καλά διατηρούμενες. Οι Μετεωρίτες πατέρες που ανέβηκαν στο ασκητήριο στις αρχές της δεκαετίας του 70 ανεκάλυψαν πρώτοι τις τοιχογραφίες των οσίων κτιτόρων του ασκητηρίου με τα ονόματά τους και εντός του ναΐσκου βρέθηκαν λαξευμένοι οι τάφοι των ιδρυτών αυταδέλφων οσίων ιερομονάχων Γρηγορίου και Θεοδοσίου.

Το εικονογραφικό πρόγραμμα του σπηλαιώδους ναϋδρίου
Το σπηλαιώδες αυτό ναΰδριο είναι προσανατολισμένο νότια-νοτιανατολικά και οι τρεις πλευρές του είναι κτισμένες από πέτρα ενώ η μία ακουμπά στον βράχο. Ο Gojko SubotiĆ, σε πρόσφατη ανακοίνωσή του, τον θεωρεί ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και τον ταυτίζει με την Παναγία ‘παρά το Πηγάδιον’ του αρχιμανδρίτη Μακαρίου, τον συνδέει δε και με την διαθήκη του Ιωαννάκη.




Στο ιερό βήμα η Αγία Τράπεζα είναι λαξευμένη στον βράχο. Στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης της αψίδας εικονίζεται η Παναγία δεομένη με τον Ιησού Χριστό έμπροσθέν της, στον τύπο της Βλαχερνίτισσας.


Πιο κάτω στο κέντρο ο Μελισμός και εκατέρωθεν δύο συλλειτουργούντες ιεράρχες, ήτοι ο Μέγας Βασίλειος (αριστερά) και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (δεξιά). Εκατέρωθεν της κόγχης ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, ο αρχάγγελος Γαβριήλ (αριστερά) και η Κεχαριτωμένη Μαριάμ (δεξιά). Αριστερά του Αρχαγγέλου ο άγιος Στέφανος ο πρωτοδιάκονος. Αντίστοιχα δεξιά της Θεοτόκου ο διάκονος άγιος Ρωμανός.


Στον χώρο του ιερού βήματος, επί του νοτίου τοίχου, εικονίζονται άγιοι ιεράρχες σε δύο ζώνες, ήτοι: ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας και ο άγιος Αθανάσιος ο Μέγας στην άνω ζώνη, και αντίστοιχα ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο άγιος Βλάσιος στην κάτω ζώνη.


Στην μετώπη του τόξου της κόγχης του ιερού φαίνεται γραμμένη με μεγαλογράμματη γραφή μία δυσανάγνωστη επιγραφή.



Στον κυρίως ναό, στον βόρειο τοίχο, είναι ιστορημένη η πολυπρόσωπη σύνθεση με την Κοίμηση της Θεοτόκου, και κάτωθέν της η λάρνακα του κτίτορα.
Επάνω από την Κοίμηση, στο ημιθόλιο της οροφής, κατεβαίνοντας προς το βορεινό τοίχο η Μεταμόρφωση του Χριστού.

Αντίστοιχα στο άλλο ημιθόλιο, κατεβαίνοντας προς τον νότιο τοίχο, η εις Άδου Κάθοδος (=Ανάσταση του Κυρίου), και στην πιο κάτω ζώνη επί του νοτίου τοίχου (από Δ προς Α) ο άγιος Νικόλαος (ολόσωμος), ο άγιος Παντελεήμων και οι άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός (στηθαίοι).




Στο υπέρθυρο της εισόδου επί του δυτικού τοίχου στηθαίες προβάλλουν τρεις μορφές αγίων γυναικών, ήτοι: η αγία Μαρίνα, η αγία Βαρβάρα και η αγία Αναστασία.

Δεξιά του εισερχομένου επί του δυτικού τοίχου αντικρύζουμε τον προφήτη Δανιήλ. Αριστερά του εισερχομένου επί του δυτικού τοίχου ο Τάφος του Χριστού με τον αποκυλισθέντα λίθο και ένδον τα σουδάρια.

Στον εξωτερικό τοίχο του ναΐσκου του Οσίου Γρηγορίου, επί του δυτικού τοίχου, εκατέρωθεν της εισόδου ιστορούνται οι άγιοι Θεόδωροι και ο αρχάγγελος Μιχαήλ.

Στον εξωτερικό τοίχο του ναΐσκου, επί του νοτίου τοίχου, υπάρχει ένα μονόλοβο παράθυρο, το οποίο χωρίζει σε δύο ζώνες τους εικονογραφημένους αγίους. Από την ποδιά του παραθύρου και άνω είναι ιστορημένοι (από Δ προς Α) ο άγιος Δημήτριος, ο άγιος Γεώργιος και η Δέηση (Χριστός, Παναγία, Πρόδρομος). Στην κάτω ζώνη είναι ιστορημένοι μεγάλοι όσιοι ασκητές της Εκκλησίας μας. Από Δ προς Α εικονίζονται οι εξής άγιοι: Αντώνιος, Ευθύμιος, Αρσένιος, Ιωάννης της Κλίμακος, Παχώμιος, Εφραίμ ο Σύρος, Θεοδόσιος, Ονούφριος και Μακάριος.

Επί του εξωτερικού νοτίου τοίχου του ναΐσκου, στο τμήμα του ιερού βήματος, είναι ιστορημένοι οι όσιοι αυτάδελφοι κτίτορες Γρηγόριος και Θεοδόσιος. Στην εξωτερική πλευρά του ιερού βήματος, στην θέση που εικονίζονται οι άγιοι κτίτορες, υπάρχουν οι επιγραφές:

«Δέησις του δουλου του Θ(εο)υ Γρηγορηου αμαρτολού κε κτήτορος. Μνήστητι Κ(υ)ριε τον γονέον μου Μανουήλ· ϊερέος· κα(ι) της σ(υμ)βήου αυτού Άνης κα(ι) τον ται (=τέκνων;) αυτώ[ν]».
Και «Δέησις του δούλου του Θ(εο)υ Θεοδοσήου ηερομονάχου».


Ο Gojko SubotiĆ μας παραδίδει την κτιτορική επιγραφή, η οποία μας πληροφορεί ότι ευρίσκεται εξωτερικά, στο υπέρθυρο της εισόδου:
«† Ανηγερθην ο θήος κ(αι) πάνσεπτος ναος ουτος της ηπερεβλογημέν[ης] δεσπηνής ημόν Θεοτόκου· δια κ(αι) (ε)ξόδου Γρηγορηου αμαρτολο[υ] [κ]τήτορος· μετα του αυταδέλφου Θεοδοσήου· ϊερομοναχου αρχϊερατέβοντος Ματ[θέου] της αγηοτάτης επησκοπης Σταγΐων [͵ϛωπ]γ ἰν(δικτιώνος) ιγ».
Ο Gojko SubotiĆ γράφει σχετικά για την χρονολόγηση της κτητορικής επιγραφής: «Η κτητορική επιγραφή, με σβησμένο το έτος αλλά με ορατά τα ίχνη του τελευταίου γράμματος (Γ) και την ινδικτιώνα (ΙΓ), μας πείθει ότι πρόκειται για το έτος 6883 (από κτίσεως κόσμου), δηλαδή 1374/5 (από Χριστού). Αυτό το επιβεβαιώνει και το περιεχόμενο της επιγραφής. Σε αυτήν δεν γίνεται μνεία της ανώτατης κοσμικής εξουσίας, όπως λίγο νωρίτερα στην μονή Υπαπαντής (1366/7), όπου αναφέρεται η εξουσία του βασιλιά Συμεών Ούρεση. Ο λόγος είναι ότι ο υιός και διάδοχός του Ιωάννης Ούρεσης, ήδη στα τέλη του 1372 η στην αρχή του 1373, αποσύρθηκε στην μονή Μεταμορφώσεως, στο Μεγάλο Μετέωρο, ως μοναχός Ιωάσαφ. Τέλος, με την χρονολογία αυτή συμφωνεί και η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών. Μαζί με τα υπολείμματα τοιχογραφιών στο παρεκκλήσι του Αγίου Αντωνίου, στον άγιο Νικόλαο Αναπαυσά, και ιδιαίτερα με τις καλά διατηρημένες παραστάσεις στο ανατολικό τμήμα της τρίκλιτης εκκλησίας της Παναγίας Καστρακίου, που δημοσίευσε ο συνάδελφος Νίκος Νικονάνος, μαρτυρεί ότι η διακόσμηση στο κελλί του Οσίου Γρηγορίου ανήκει στο ευρύτερο σύνολο της ζωγραφικής της εποχής εκείνης».
Ο Σέρβος βυζαντινολόγος υποθέτει ότι ενδεχομένως ο β’ κτί­το­ρας Θεοδόσιος είναι και ο κτίτορας του φερωνύμου σπηλαιώδους μονυδρίου του Οσίου Θεοδοσίου στον Γαύρο Καλαμπάκας, διότι ο ναΐσκος διαθέτει υπολείμματα καλής τοιχογραφίας του 14ου αιώνα. Δεν έχουμε όμως καμία γραπτή μαρτυρία ότι ο σπηλαιώδης ναΐσκος του Οσίου Θεοδοσίου στον Γαύρο με τα υπάρχοντα πάλαι κελλιά του ανήκε στα ‘περικύκλω κελλία’ της Σκήτης της Δούπιανης η στην Σκήτη του Μεγάλου Μετεώρου.
Η παλαιά ξύλινη εκ δοκίσκων κλίμακα κρεμαστή στον τοίχο, μεταξύ του πρώτου και του δευτέρου σπηλαίου, σήμερα είναι σπασμένη κατά το ένα τμήμα και η ανάβαση είναι λίαν δυσχερής.
Από το έτος 1994 το ασκητήριο του Αγίου Γρηγορίου είναι μετόχι της ιεράς μονής Αγίας Τριάδος με την υπ’ αριθ. 18/22.11.1994 πράξη του μητροπολίτη Σταγών και Μετεώρων κ. Σεραφείμ.
Η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας πιστεύουμε ότι στο μέλλον θα δημιουργήσει πρόσβαση και σε αυτό το ασκητήριο, ώστε να λειτουργείται ο ναός τουλάχιστον στην μνήμη του Αγίου Γρηγορίου, φερωνύμου αγίου του οσίου κτίτορος, η στην ορισθησομένη ημερομηνία μνήμης των οσίων κτιτόρων Γρηγορίου και Θεοδοσίου.

Παρασκευή 24 Ιουνίου 2016

Ο …ΑΘΕΟΦΟΒΟΣ! Μητρ. Σισανίου:


Όποιος αρνείται τη συμμετοχή της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Πανορθόδοξη εξέρχεται της Εκκλησίας

     Ὡς ἀθεόφοβους χαρακτηρίζει ὁ μητροπολίτης Σισανίου Παῦλος, ὅσους ἀρνοῦνται νὰ ὑπακούσουν στοὺς σύγχρονους Οἰκουμενιστὲς Ἐπισκόπους, ἀκολουθοῦντες τοὺς Ἁγίους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ μᾶς δίδαξαν διαφορετικὰ πράγματα ἀπ' ὅσα καινοφανῆ μᾶς διδάσκουν οἱ μεταπατερικοὶ Ἐπίσκοποι, στοὺς ὁποίους ἀνήκει. Ἡ ἀγωνιώδης προσπάθειά του νὰ ὑποστηρίξει τὸν ἀρχηγέτη τοῦ Οἰκουμενισμοῦ κ. Βαρθολομαῖο, τὸν κάνει νὰ ταυτίζει συνειδητά καὶ δόλια (γιατὶ γράμματα ξέρει) τὴν Ἐκκλησία μὲ τὴν ἀφεντιά του καὶ τοὺςμεταπατερικοὺς καὶ Οἰκουμενιστὲς φίλους του ποὺ ἀποτελοῦν τὴν «Ἱερὰ Σύνοδο»!
    Ἂς θυμηθεῖ πόσες ἀποφάσεις ἔχει πάρει ἡ «Ἱερὰ Σύνοδος» τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (μιὰ ἀπὸ τὶς κορυφαῖες εἶναι κι ἐκείνη ἡ ἀπόφαση ποὺ ζητοῦσε ἀπὸ τὴν πολιτεία νὰ μποροῦν νὰ παραμένουν ὡς Μητροπολίτες, κάποιοι συνάδελφοί του ποὺ ἀποδεικνύετο ὅτι εἶναι …ὁμοφυλόφιλοι!!!).

Analogia Entis (Η αναλογία τού Οντος) Του Erich Przywara.





Καθαρά αντίθετη σ' αυτό το σύνολο των θεωριών (από τον "καταγωγικό" Χριστό, στον "συλλογικό" και στον "σύγχρονο") είναι η σημασία της εξελίξεως τών εκκλησιαστικών διαταγμάτων. Το αλάθητο του πάπα βασίζεται από το ένα μέρος, σε μία πρόσφατη, σύγχρονη απόφαση, ζωντανή και κυρίαρχη, δηλαδή ενός αντιθέτου είδους σε σχέση με κάθε "ιδεαλισμό" ή "συλλογικότητα", τόσο που η έννοια της Εκκλησίας του Möhler και του Newman χρειάστηκε να καθαρθεί μέσω της αμείλικτης φωτιάς του Βατικάνειου καθορισμού για να χάσει μέχρι την τελευταία της λεπτομέρεια κάθε έννοια καταγωγικού ή συλλογικού Χριστού. Από το άλλο μέρος όμως αυτή η σύγχρονη και ενεργητική απόφαση, η ζωντανή και κυρίαρχη, δεν έχει την ίδια συγχρονικότητα με ένα "τώρα" καθαρά ιστορικό, αλλά συμπίπτει κάθε φορά με το "τώρα" τής αποφάσεως του θεού -που είναι η αμετάβλητη αλήθεια- στην απόφαση τής αλάθητης ηγεσίας: και πράγματι διαμέσου της αμείλικτης φωτιάς του διατάγματος εναντίον του μοντερνισμού,  η θεολογία της Ιστορίας του Newman αναγκάστηκε να πάρει τις αποστάσεις της από την μοντέρνα θέση τής θεμελιώδους μεταβλητότητος τής αλήθειας.

ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΟΛΟΓΙΑΣ-Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΡΕΣΗ (34)Ο ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ . Του Jean'Pierre Torrell. Θα ήταν ανάγκη ο άνθρωπος να είναι Θεός.


       
   Όπως ήδη γνωρίζουμε, το εγχειρίδιο της Θεολογίας δέν περιέχει το προβλεπόμενο τρίτο μέρος στο οποίο θα υπήρχε η διαπραγμάτευση του ελέους, της συμπόνιας και του οίκτου. Δέν μας δημιουργεί όμως κανένα πρόβλημα η έλλειψη αυτή, διότι όσον αφορά το έλεος έχουμε την δυσκολία της επιλογής, καθότι ο Ακινάτης την διαπραγματεύθηκε σε πολλά μέρη. Στον Ακινάτη υπάρχει μία βαθειά ενότης της Θεολογικής ζωής και της εσχατολογικής διαστάσεως. Αυτές τις δύο απόψεις τις εισάγει ταυτοχρόνως απο την στιγμή που αρχίζει να μιλά για τον σύνδεσμο των αρετών :
          "Το έλεος δέν λέει μόνον τήν αγάπη του Θεού, αλλά και μία κάποια φιλία μαζί Του. Φιλία η οποία προσθέτει στην αγάπη μία αμοιβαιότητα, με μία αμοιβαία κοινωνία, όπως εξηγείται στο VIII βιβλίο της Νικομάχειας Ηθικής. Μάλιστα δέ ότι αυτές είναι οι ιδιότητες του Ελέους γίνεται φανερό και απο οσα γράφονται στην πρώτη Επιστολή του Ιωάννη (4,16)." Όποιος μένει στο έλεος μένει στον Θεό και ο Θεός είναι σ'αυτόν". [Το πρώτοτυπο κείμενο όμως λέει: " ός άν ομολογήσει ότι Ιησούς εστίν ο υιός του Θεού, ο Θεός εν αυτώ μένει και αυτός εν τω Θεώ"]. Και στην πρώτη πρός Κορινθίους (1,9). " πιστός ο Θεός δι'ού εκλήθητε εις κοινωνίαν του υιού αυτού Ιησού Χριστού του Κυρίου ημών". Έτσι λοιπόν, αυτή η κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό, η οποία συνίσταται σε κάποια οικογενειακή ανταλλαγή, είναι μέσω της χάριτος η οποία ξεκινά εδώ στην παρούσα ζωή, αλλά είναι μέσω της δόξης που θα έχει την πληρότητά της στο μέλλον. Αυτή την διπλή πραγματικότητα εμείς την κατέχουμε λόγω της πίστεως και της ελπίδος. Γι'αυτό όπως δέν είναι δυνατόν να έχουμε φιλία με κάποιον, εάν δέν πιστεύουμε και δέν ελπίζουμε ότι μπορούμε να αποκτήσουμε με αυτόν μία κάποια κοινωνία ζωής ή κάποια οικογενειακή ανταλλαγή, έτσι και κανένας δέν μπορεί να έχει με τον Θεό αυτή την φιλία η οποία είναι το έλεος, χωρίς να διαθέτει την πίστη για να πιστέψει σ'αυτή την κοινωνία και την ανταλλαγή του ανθρώπου με τον Θεό, και χωρίς να έχει την ελπίδα ότι μπορεί να λάβει μέρος αυτός ο ίδιος σ'αυτή την κοινωνία. Να λοιπόν πώς το έλεος δέν μπορεί να υπάρξει καν χωρίς την πίστη και την ελπίδα".