π. Ιερόθεος Βλάχος: Ορθόδοξη Παράδοση

Γίνεται πολύς λόγος στις ημέρες μας για την Ορθόδοξη Παράδοση. Πολλοί άνθρωποι, απογοητευμένοι από άλλες ανθρωποκεντρικές παραδόσεις, υποψιάζονται την ομορφιά της Ορθόδοξης Παράδοσης. Όμως δεν αρκούνται απλώς σε μια υποψία, αλλά επιδιώκουν να την συναντήσουν και να την βιώσουν. Πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να ξεφύγουν από το άγχος και την ανασφάλεια, την αγωνία και την απελπισία.

Νομίζω όμως ότι γίνεται κάποιο λάθος στην αναζήτησή της. Έχουμε πολλοί από μας την γνώμη ότι Ορθόδοξη Παράδοση είναι κάτι εξωτερικό και επιφανειακό. Έχουμε την εντύπωση ότι οι λειτουργικές τέχνες, τα ήθη και τα έθιμα του λαού, ο παλαιός τρόπος ζωής, η θεολογία και το δόγμα είναι αυτά που λέγονται Ορθόδοξη Παράδοση.

Και, βέβαια, δεν αρνούμαστε αυτό το γεγονός. Δεν αρνούμαστε, δηλαδή, ότι η Ορθόδοξη Παράδοση εκφράζεται μέσα από το δόγμα και τις λειτουργικές τέχνες οι οποίες σαφώς διαφοροποιούνται από άλλες μορφές τέχνης. Αλλά εκεί που διαφωνούμε είναι όταν βλέπουμε την Ορθόδοξη Παράδοση επιφανειακά και αγνοούμε το βάθος της.

Παράδοση θα πει κάτι που παραδίδεται. Η Ορθόδοξη Παράδοση συνδέεται με την Αποκάλυψη. Ο Θεός απεκάλυψε τον Εαυτό Του στους αγίους και αυτοί παρέδωσαν αυτήν την Αποκάλυψη με διαφόρους τρόπους, κυρίως δια της πνευματικής αναγεννήσεως, στα πνευματικά τους παιδιά. Αυτή η Παράδοση εκφράσθηκε μέσα από το δόγμα, τις λειτουργικές τέχνες και όλη την εκκλησιαστική ζωή.

Με άλλα λόγια Παράδοση είναι η ζωή του Θεού και η κοινωνία με τον Θεό, καθώς επίσης και ό,τι συντελεί προς την κοινωνία αυτή. Επομένως είναι ζωή, αλλά συγχρόνως είναι και ο δρόμος που οδηγεί στην ζωή. Και αυτή η ζωή δεν είναι αφηρημένη, αλλά είναι η ζωή του Τριαδικού Θεού που εισέρχεται μέσα στην καρδιά μας.

Το βάθος, λοιπόν, της Παραδόσεως είναι ο τρόπος με τον οποίο θεραπευόμαστε για να δούμε τον Θεό ως Φως. Όπως ιατρική δεν είναι απλώς μια εγκεφαλική θεωρία, αλλά η γνώση της ασθενείας και η ορθή μέθοδος για να φθάσουμε στην υγεία, έτσι και η Ορθόδοξη Παράδοση δεν είναι εγκεφαλική γνώση, αλλά ο τρόπος και η μέθοδος που χρησιμοποιούμε για να θεραπευθούμε και έτσι να παραλάβουμε την Αποκάλυψη δια της πνευματικής μας αναγεννήσεως, δηλαδή να ενωθούμε με τον Χριστό.

Η θεραπευτική μέθοδος που παρουσιάζεται από όλους τους αγίους Πατέρας είναι η κάθαρση της καρδιάς, ο φωτισμός του νου και η θέωση. Δι' αυτής της μεθόδου ελευθε-ρώνεται ο νους από την υποδούλωσή του στην λογική, στο άγχος, στα πάθη και στο περιβάλλον και επιστρέφει στην καρδιά.

Και, φυσικά, αυτό δεν γίνεται με τις ανθρώπινες δυνάμεις, αλλά με την ενέργεια της θείας Χάριτος και την συνέργεια του ανθρώπου. Έτσι η θεραπευτική μέθοδος, δηλαδή η κάθαρση της καρδιάς, ο φωτισμός του νου και η θέωση, είναι η βάση των δογμάτων και των λειτουργικών τεχνών.

Οι άγιοι Πατέρες θεολόγησαν θεοπνεύστως και δογμάτισαν ασφαλώς γιατί ακολούθησαν αυτήν την ορθόδοξη θεραπευτική μέθοδο. Οι ιεροί υμνογράφοι έγραψαν τους θαυ-μασίους ύμνους γιατί βίωναν αυτήν την θεραπευτική αγωγή.

Οι υμνωδοί και οι ψάλτες συνέθεσαν αυτήν την μουσική που απεκλήθη μουσική των αγγέλων, που είναι δοξολογητική και κατανυκτική, γιατί πέρασαν μέσα από τα θεραπευτικά στάδια.

Οι ιεροί αγιογράφοι αγιογράφησαν ορθόδοξα και αληθινά γιατί ζούσαν τα στάδια της Ορθοδόξου Παραδόσεως, γι' αυτό στην ορθόδοξη Αγιογραφία πέρασαν τα αποτελέσματα της θεώσεως που είναι η μεταμόρφωση των σωμάτων, η θέα του ακτίστου Φωτός, η ένωση θείας Χάριτος και ανθρωπίνης φύσεως.

Οι ιεροί αρχιτέκτονες δημιούργησαν τους θαυμάσιους Ορθόδοξους ναούς που είναι κατανυκτικοί και βοηθούν στην προσευχή γιατί ζούσαν τα στάδια της πνευματικής τελειώσεως. Πολλά από τα ιερά έθιμα του λαού, όσα δεν διαποτίζονται από δεισιδαιμονίες, είναι ορθόδοξα γιατί διαποτίζονται από την θεραπευτική αγωγή.

Γενικά μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι τα δόγματα της Εκκλησίας, οι λειτουργικές τέχνες, τα ορθόδοξα λειτουργικά ήθη και έθιμα στηρίζονται πάνω στην μέθοδο της ορθοδόξου ευσεβείας, που είναι η κάθαρση, ο φωτισμός και η θέωση.

Αυτή ουσιαστικά είναι η ασκητική μέθοδος της Εκκλησίας. Δόγμα χωρίς την βάση του, που είναι τα στάδια της πνευματικής τελειώσεως, είναι φιλοσοφία. Τέχνη χωρίς την θεραπευτική αυτή μέθοδο είναι απλώς αισθητική. Και γνωρίζουμε καλά ότι διαφέρει πολύ η ασκητική από την αισθητική.

Επίσης ήθη και έθιμα του λαού έξω από το κλίμα της γνησίας θεραπευτικής μεθόδου είναι ανθρώπινα ήθη και έθιμα, που δεν σώζουν τον άνθρωπο.

Στην εποχή μας έγιναν πολλές μελέτες και πολλή πρόοδος πάνω στο θέμα της ευρέσεως της Ορθοδόξου Παραδόσεως. Πολύς λόγος και προσπάθεια γίνεται γύρω από τις λειτουργικές τέχνες και την εκκλησιαστική και λατρευτική ζωή. Πολλά βιβλία εγράφησαν για την θεία Λειτουργία και τα Μυστήρια της Εκκλησίας. Και όλα αυτά είναι καλά. Αλλά πιστεύω ότι όταν τα βλέπουμε έξω από την θεραπευτική μέθοδο που είναι η κάθαρση, ο φωτισμός και η θέωση, δηλαδή έξω από αυτό που λέμε ασκητική της Εκκλησίας, είναι απλώς μια αισθητική, μια κουλτούρα που δεν σώζουν. Και νομίζω πως οι σύγχρονοι νεοέλληνες πάσχουμε από αυτήν την ανθρώπινη αθεράπευτη αισθητική και την εξωτερική ή αφυδατωμένη παράδοση, που δεν σώζει.

πηγή: π. Ιεροθέου Βλάχου: "Το πολίτευμα του Σταυρού"