ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΘ΄. Πως πρέπει να πολεµά κανείς κατά των σαρκικών παθών.

Εναντίον των σαρκικών παθών θα πολεµάς, αδελφέ, µε ξεχωριστό και  διαφορετικό  τρόπο  από  τους  άλλους.  Και  για  να  γνωρίζης  να πολεµάς µε την τάξι, πρέπει να σκέφτεσαι ότι υπάρχουν τρεις χρόνοι και τρεις πόλεµοι·  πρίν απο τον πειρασµό, στο καιρό του πειρασµού και αφού περάσει ο πειρασµός.

 

Πόλεµος πριν απο τον πειρασµό θα είναι, κατά των αιτιών, που συνήθως γίνονται αφορµή αυτού του πειρασµού· δηλαδή, πρώτα, εσύ πρέπει  να  πολεµάς κατά  αυτού  του  πάθους·  οχι  αντιστεκόµενος σ’ αυτό, όπως σου είπα να κάνης στα άλλα πάθη, αλλά αποφεύγοντας µε όλη σου τη δύναµι από κάθε είδους αφορµή και πρόσωπο, το οποίο σου προξενεί πειρασµό στη σάρκα. Καί, εάν καµιά φορά είναι ανάγκη να µιλήσης µε κανένα τέτοιον, µίλησε µε συντοµία και µε πρόσωπο σεµνό και σοβαρό· µάλιστα, τα λόγια σου, ας έχουν κάποια σκληρότητα περισσότερη, παρά γλυκύτητα.

 

«Μην έχης εµπιστοσύνη στον εχθρό σου ποτέ», λέγει ο Σειράχ (12,11).  Και συ, µην έχης εµπιστοσύνη ποτέ στον εαυτό σου. Γιατί, καθώς ο χαλκός γεννάει από µόνος του την σκουριά έτσι και η διεφθαρµένη φύσις σου γεννά απο µόνη της την κακία· «όπως ο χαλκός σκουριάζει, έστι και κακία του» (αυτόθι)· µην έχης εµπιστοσύνη, πάλι σου λέω, στον εαυτό σου, και αν µπορή να ειπωθή έτσι οτι και εσύ δεν αισθάνεσαι, ούτε ακόµη αισθανθής τόσο καιρό τις αιχµές της σάρκας· διότι  αυτή  η  κατηραµένη κακία,  εκείνο  που  δεν  έκανε  σε  πολλούς χρόνους, το κάνει σε µία ώρα και πολλές φορές κάνει τις ετοιµασίες της  κρυφά  και  όσο  περισσότερο  κάνει  τον  φίλο  και  δίνει  λιγωτέρο υποψία για αυτή, τόσο περισσότερο βλάπτει και αθεράπευτα πληγώνει33.

 

Γι’  αυτό,  πολλές  φορές  πρέπει  να  φοβάται  κανείς  περισσότερο (καθώς  η  πείρα  το  απέδειξε  και  το  αποδεικνύει),  από  εκείνα  τα πρόσωπα, µε τα  οποία  νοµίζει εύλογο  να  συναναστρέφεσαι ή  γιατί είναι συγγενείς του ή γιατί είναι ευλαβή και ενάρετα34  ή γιατί ευεργετήθηκε από αυτούς και  κρίνει σαν υποχρέωσι να  τα συχνοχαιρετά. ∆ιότι µε την απερίσκεπτη αυτή συναναστροφή, ανακατώνεται η φαρµακερή ευχαρίστησις της αισθήσεως, ώστε ανεπαίσθητα λίγο λίγο διαπερνά ως και στό νου της ψυχής και σκοτεινιάζει τόσο τη λογική, µε τρόπο, που αρχίζουν ύστερα να µην υπολογίζουν καθόλου τα επικίνδυνα αίτια της αµαρτίας· δηλαδή, τα ερωτικά βλέµµατα, τα γλυκά λόγια του ένα και του άλλου µέρους·  τις άσεµνες κινήσεις και µορφασµούς· τα πιασίµατα των χεριών και έπειτα καταντούν να πέσουν ή στην ολοκληρωτική αµαρτία ή στα άλλα διαβολικά πάθη, από τα οποία δύσκολα µπορούν να ελευθερωθούν.

 

Γι’  αυτό, πρέπει, αδελφέ, να  αποφεύγης την  φωτιά, γιατί είσαι πανί και µην ξεθαρρέψης ποτέ ότι είσαι στουπί βρεγµένο καί. Καλά γεµάτο από  νερό  καλής  και  δυνατής θελήσεως·  όχι·  αλλα  πως  είσαι στουπί   ξερό   και   αµέσως   πλησιάζοντας   τη   φωτιά,   κατακαίγεσαι, σύµφωνα µε αυτό που έχει γραφεί για τον Σαµψών, οτι «έσπασε τα νεύρα όπως σπάει η κλωστή του στουπιού, όταν πλησιάση στη φωτιά» (Κριτ. 16,9), ούτε να λογαριάσης ότι έχεις σταθερή απόφασι και προθυµία καλλίτερα να πεθάνης παρά να λυπήσης τον Θεό µε την αµαρτία. Γιατί, αν υποθέσουµε ότι είσαι στουπί βρεγµένο, αλλά όµως µε την συχνή συναναστροφή και το θέαµα, η φωτιά µε την θερµότητα της ξηραίνει  λίγο λίγο το νερό της καλής σου θελήσεως και  ανέλπιστα, τόσο θα προσκολληθής στο διαβολικό έρωτα, ώστε να µην ντραπής τους ανθρώπους, ούτε να σεβασθής συγγένεια ή φιλία, ούτε να φοβηθής τον Θεό, ούτε να υπολογίσης την τιµή, ούτε την ζωή, ούτε τις τιµωρίες όλες της κολάσεως· αλλά να εκτελέσης την άµαρτία. Γι’ αυτό, φεύγε, φεύγε όσο µπορείς.

 

Α'. Από τις συναναστροφές των προσώπων που σκανδαλίζουν, αν αληθινά δεν θέλης να πιασθής από την αµαρτία και να θανατωθής35

 

Β΄. Απόφευγε την ανεργία και οκνηρία και στάσου άγρυπνος και νηφάλιος µε τους λογισµούς και µε τα έργα, που ταιριάζουν στη στάσι σου.

 

Γ'.   Μην   παρακούσης   ποτέ   σου,   άλλα   υποτάξου   εύκολα   στους προεστώτες και Πνευµατικούς σου Πατέρες, κάνοντας µε προθυµία και γρήγορα εκείνα που σε προστάζουν και µάλιστα, εκείνα που σε ταπεινώνουν και είναι αντίθετα της θελήσεώς σου και της φυσικής σου κλίσεως.

 

∆'. Μη κάνης ποτέ κρίσι αλαζονική για τον πλησίον σου·  δηλαδή, µη τον κατακρίνης και µάλιστα, γι’ αυτήν την ίδια σαρκική αµαρτία, για την οποία µιλάµε, αν και είναι φανερά πεσµένος σε αυτήν, αλλά συµπάθησέ  τον  και  µην  αγανακτήσης  εναντίον  του,  ούτε  να  τον κοροϊδέψης, αλλά από το παράδειγµά του, ταπεινώσου εσύ και γνώρισε τον  εαυτό  σου,  ότι  είσαι  ασθενής  και  σκόνη  και  στάχτη  λέγοντας· εκείνος έπεσε σήµερα, εγώ θα πέσω αύριο. Γιατί, αν συ εύκολα κρίνεις τους  άλλους  και  τους  καταφρονείς, ο  Θεός  παραδειγµατικά θα  σε εκπαιδεύση, παραχωρώντας να πέσης κι εσύ στο ίδιο ελάττωµα. «Να µην κρίνετε, λέγει, και δεν θα µη κριθήτε» (Ματθ.)· για να γνωρίσης µε το πέσιµό σου την υπερηφάνειά σου και να ταπεινωθής και έτσι να ζητήσης θεραπεία και για τα δύο· και για την υπερηφάνειά σου και για την πορνεία σου. Εάν όµως και σε φυλάξη ο Θεός και δεν πέσης, ούτε αλλάξεις λογισµό, όµως πάλι µη δώσης εµπιστοσύνη στον εαυτό σου, αλλά πάντα να φοβάσαι και να αµφιβάλης για τη στάσι σου.

 

Ε'.   Πρόσεχε   καλά,   εάν   απόκτησες  κανένα   χάρισµα  θεϊκό   ή βρίσκεσαι σε καλή κατάστασι, να µη βάλης στο λογισµό σου κάποια περιττή ιδέα και φαντασία, πως είσαι κάποιος και πως οι εχθροί σου δεν θα σε πολεµήσουν πιά, µε το να φαίνεσαι ότι προς το παρόν τους µισείς και τους αποστρέφεσαι. Γιατί, αν σε αυτό είσαι απροφύλακτος, εύκολα θα πέσης.

 

Αυτά, λοιπόν, είναι εκείνα, που πρέπει να φυλάξης πριν απο τον πειρασµό του σαρκικού πάθους.  Στον καιρό όµως του πειρασµού, πρέπει να σκεφθής από που προέρχεται αυτός ο πόλεµος·  από εσωτερική αιτία, ή από εξωτερική.

 

Εξωτερική αιτία είναι  η  περιέργεια  των  οφθαλµών, τα  γλυκά  στην ακοή λόγια και τραγούδια· η απαλότητα και ο στολισµός των φορεµάτων, τα ευωδιαστά µυριστικά της οσφρήσεως· οι συνοµιλίες και οι κινήσεις και τα πιασίµατα, που παρακινούν στην αµαρτία αυτή·  η θεραπεία σε αυτά τα απαντήµατα είναι· η σεµνότητα και η ταπεινότητα των φορεµάτων, το να µη θέλης ούτε να δης, ούτε να ακούσης, ούτε να µυρίσης, ούτε να µιλήσης ή να πιάσης όλα εκείνα, που παρακινούν σε αυτή την κακία και προ πάντων η αποφυγή της συναναστροφής, όπως είπαµε παραπάνω. Η εσωτερική αιτία προέρχεται ή από την καλοζωία του σώµατος ή από τους λογισµούς του νου που µας έρχονται από τις κακές µας συνήθειες και τα πάθη ή από την παρακίνησι του διαβόλου. 

 

Καί  η  µεν καλοζωία του  σώµατος, πρέπει  να  σκληραγωγήται µε νηστείες, αγρυπνίες, χαµαικοιτίες και µάλιστα γονυκλισίες και άλλες παρόµοιες ταλαιπωρίες·  καθώς  εξηγεί  η  διάκρισις και  η  διδασκαλία των θείων Πατέρων· των δε λογισµών, από όπου κι αν προέρχωνται, οι θεραπείες  είναι  αυτές·  το  να  ασχολήσαι  µε  διάφορα  γυµνάσµατα, αρµόδια για την κατάστασί σου, τα οποία είναι η ανάγνωσις των ιερών βιβλίων,   και   µάλιστα,   του   αγίου   Εφραίµ,   της   Κλίµακας,   του Ευεργετινού, της  Φιλοκαλίας και  άλλων παρόµοιων, η  µελέτη και  η προσευχή· η οποία ας γίνεται έτσι. Όταν αρχίσουν αυτοί οι λογισµοί της πορνείας να σε ενοχλούν, αµέσως θυµίσου µε τον νου σου τον εσταυρωµένο και εκ βάθους ψυχής λέγε· «Ιησού µου, Ιησού µου γλυκύτατε, βοήθησέ µε γρήγορα, για να µην αιχµαλωτισθώ από αυτόν τον εχθρό». Και κάποιες φορές αγκαλιάζοντας (νοερά, ή αισθητά, αν είναι παρών), τον σταυρό στον οποίο κρέµεται ο Κύριός σου, ασπάσου πολλές φορές τις πληγές του, λέγοντας µε αγάπη· «ωραιότατες πληγές, πληγές αγιώτατες πληγές άγνότατες, πληγώσατε αυτή την  αθλία και ακάθαρτη καρδιά µου και εµποδίστε µε από το να σας βλάψω».

 

Η δε θεραπεία σου κατά την χρονική περίοδο που πληθαίνουν οι λογισµοί των σαρκικών ηδονών, ας µη γίνεται κατ' ευθείαν εναντίον αυτών, πράγµα το οποίο και µερικά βιβλία γράφουν έτσι (όπως είναι το  να  σκεφθής την  βρώµα και  την  αηδία  της  σαρκικής  ηδονής·  τον έλεγχο της συνειδήσεως που θα σου προξενήση, τις πίκρες που ακολουθούν,   τους   κινδύνους,   την   φθορά   της   περιουσίας   και   της παρθενίας σου ,  τη ν  κατηγορία  της  τι µ ής  και  άλλα  παρό µ οια )·  η  µελέτη σου λέω , ας µην γίνεται σε αυτά , γι ατί αυτή η φροντίδα δεν  είναι  πάντα  µέσο ασφαλές,  για  να  νικήσης  τον  πειρασµό της σάρκας· µάλιστα µπορεί να προξενήση βλάβη. Γιατί αν και ο νους αποβάλη τους λογισµούς προσωρινά µε την παρόµοια µελέτη, όµως µε το να είναι ασθενής και εµπαθής, οταν τα µελετά αυτά, αποτυπώνει καλύτερα την ευχαρίστησι και  ευχαριστιέται και  συγκατατίθεται σε αυτή. Οπότε η  αληθινή θεραπεία των σαρκικών ηδονών είναι, το να αποφεύγουµε πάντα, όχι µόνο από αυτές, αλλά και από κάθε τι άλλο (ακόµη και αν είναι εναντίον τους), που µας τις υπενθυµίζει. Γι’ αυτό, η µελέτη σου ας είναι σε άλλα· δηλαδή, στη ζωή και το πάθος του εσταυρωµένου µας Ιησού,  στη  φοβερή  ώρα  του  θανάτου σου,  στην τροµερή ηµέρα της Κρίσεως και στα διάφορα είδη της κολάσεως.

 

Εάν όµως και οι σαρκικοί αυτοί λογισµοί σε πολεµούνε περισσότερο από το συνηθισµένο (όπως αυτό συµβαίνει), µη δειλιάσης γι’ αυτό, ούτε να αφήσης την µελέτη των παραπάνω, για να στραφής σ’ αυτούς, για να τους  αντισταθής, όχι,  αλλά  ακολούθησε  όσο  περισσότερο  συνοπτικά µπορείς, την µελέτη σου αυτή, µη φροντίζοντας εντελώς για τους λογισµούς  αυτούς,  σάν  να  µην  ήταν  δικοί  σου.  Γιατί,  δεν  υπάρχει καλύτερος τρόπος για να αντισταθής σ’ αυτούς, αν και συνεχώς σε πο- λεµούν, από το να τους καταφρονής και να µη θέλης καθόλου να τους θυµηθής· µετά απο αυτά, θα τελειώσης την ενασχόλησί σου, µε αυτήν (ή παρόµοια δέησι).

 

«Ελευθέρωσέ µε, πλάστη µου και λυτρωτά µου απο τους εχθρούς µου, στην τιµή του πάθους σου και της ανείπωτής σου αγαθότητας».

 

Και µη στρέψης το νου σου στη σαρκική αυτή κακία. Γιατί και µοναχή της η ενθύµησί της, δεν είναι χωρίς κίνδυνο. Αλλά, ούτε να στέκεσαι να συνοµιλής µε αυτόν τον πειρασµό και να ερευνάς τον εαυτό σου αν συγκατατέθηκες σ’αυτές ή όχι. Γιατί, αυτή η έρευνα, αν και φαίνεται ότι είναι καλή, οµως στ’ αλήθεια είναι µία πλάνη του διαβόλου ή για να σε ενοχλή και να σε κάνη να απελπίζεσαι και να µικροψυχήσης ή για να  σε  κρατάη  πάντα  µπλεγµένο σ’  αυτούς  τους  λογισµούς και  απο αυτούς να σε κάνει να πέσης και σε αυτή ή άλλη αµαρτία.

 

Γι’ αυτό, σε αυτό τον πειρασµό (οταν η συγκατάθεσις δεν είναι φανερή)  είναι  αρκετό  το  να  το  οµολογήσης αυτό  µε συντοµία στον πνευµατικό σου, έχοντας αναπαύσει την γνώµη σου, χωρίς να σκέφτεσαι πλέον τίποτα. Και φανέρωσέ του αληθινά κάθε σου λογισµό σχετικά µε αυτό, χωρίς να σε κρατάη ποτέ καµµία συστολή ή ντροπή.  Γιατί, αν µε όλους µας τους εχθρούς χρειαζώµαστε την δύναµι της ταπεινώσεως για να τους νικήσουµε, πόσο µάλλον την χρειαζόµαστε στο σαρκικό αυτό πόλεµο, περισσότερο παρά  σε  κάτι  άλλο. Επειδή και  αυτή  η  κακία είναι σχεδόν πάντα ποινή και επακόλουθο και βλάστηµα της υπερηφάνειας36.

 

Έπειτα, αφού περάσει ο πειρασµός, εκείνο που έχεις να κάνης είναι αυτό·  όσο και αν σου φαίνεται ότι είσαι ελευθερωµένος από  τον  πόλεµο  της  σάρκας  και  για  όλα  βέβαιος,  πρέπει  όµως  να στέκεσαι µε το νου µακρυά από εκείνες τις υποθέσεις και τα πρόσωπα, που  έγιναν  αιτία  του  πειρασµού·  και  µη σκεφθής  ότι  πρέπει  να  τα συναναστρέφεσαι, γιατί είναι συγγενή ή ενάρετα η και ευεργέτες σου· γιατί και  αυτή  είναι  µία πλάνη  της  κακής  φύσεωςς και  παγίδα  του πανούργου  µας  εχθρού  διαβόλου,  που  µεταµορφώνεται  σε  άγγελο φωτός, για να µας βάλει στο σκοτάδι όπως είπε ο Παύλος (Β΄ Κορινθ. 11,14).

 

*****************************************************

33 Οταν ο µέγας εκείνος Νείλος είπε «Καί αν νοµίζης ότι είσαι µε τον Θεό, να φυλάγεσαι από τον δαίµονα της πορνείας, γιατί είναι πολύ απατεώνας και φθονερός και θέλει να είναι πιο γρήγορος από την κίνησι και την προσοχή τουνου σου» (Κεφ.γ’ σελ. 61, Φιλοκαλ.). Η αιτία για την οποία η σαρκική επιθυµία πάντοτε µας πειράζει, είναι, γιατί καθώς ένας φυσικά αγαπά τον εαυτό του, έτσι φυσικά αγαπά να πολλαπλασιάση µέσα απο αυτή την κακία τον ίδιο του τον εαυτό και να κάνη όµοιον µε αυτόν·  έτσι όπως η κενοδοξία πάντα µας εξαπατά έτσι και η σαρκική επιθυµία και δύσκολα απο αυτή φυλασόµαστε.

 

34   Πολλοί  πολλές  φορές  πλανήθηκαν  από  τα  παρόµοια  ενάρετα  και  ευλαβή  πρόσωπα,  είτε γυναικών,    είτε    ανδρών    χωρίς    γένεια    και    συγκατοίκησαν    µε   αυτά,    ή    και    απρόσεκτα συναναστράφηκαν, έπεσαν σε πάθη ντροπής, πλανηθέντες από τα δεξιά, δηλαδή, από την αρετή και την ευλάβεια και την σεµνότητά τους· εµείς όµως προσθέτουµε εδώ, οτι, όχι µόνο από αυτά καταπιάνεται κάποιος σε σφοδρή επιθυµία και σαρκικό έρωτα µε αυτά τά πρόσωπα, άλλα και αν αυτά, µπορεί να υποτεθή, είναι παιδιά πλουσίων γονέων, ευγενή ή µε καλή οµιλία στη γλώσσα ή καλόφωνα   στα   µουσικά   ή   ωραία   στην   όψ ι   ή   επιδέξια   στο   µυαλό,   ή   επιδέξια   στ α χειρωνακτικά και στις τέχνες ή έχουν αλλά τέτοια φυσικά και επίκτητα χαρίσµατα· γιατί όλα αυτά αυξάνουν τη σφοδρή επιθυµία και την αγάπη, για αυτό πρέπει να προσέχουµε και να προφυλασσώµαστε από τα παρόµοια.

 

35 Γι’ αυτό και ο Σολοµώντας, σοφό µεν ονοµάζει εκείνον που φοβάται και αποφεύγει τις αιτίες των κακών, και σώφρονα εκείνον, που εµπιστεύεται τον εαυτό του και δεν τις αποφεύγει· «σοφός φο- βηθείς, εξέκλινεν από κακού, ο δε άφρων, εαυτώ πεποιθώς, µίγνυται ανόµω» (Παρ. ι8' 16). Σοφός ήταν ο πάγκαλος Ιωσήφ και γι’ αυτό αφού άφησε το ιµάτιό του και αποφευγε την αιτία της αµαρτίας , απέφυγε και την αµαρτία·  γιατί αν δεν απέφευγε, σίγουρα θα αµάρτανε µε την κυρία του, όπως είναι η άποψις πολλών διδασκάλων. Ασύνετος βρέθηκε ο µάρτυρας εκείνος του Χριστού, ο οποίος ύστερα από πολλά βασανιστήρια που έπαθε για τον Χριστό, ευρισκόµενος στη  φυλακή  και  υπηρετούµενος  από  µία  µοναχή,  επειδή  πίστεψε  στον  εαυτό  του  και  δεν απέφευγε το πρόσωπο που τον σκανδάλιζε, κύλησε µε αυτό στην πορνεία, όπως γράφει ο Αββάς Μακάριος. Γι’ αυτό και ο Απόστολος την αποφυγή αυτή υπονοούσε όταν έλεγε «να αποφεύγετε την πορνεία» (Α' Κορινθ. 6,18).

 

36 Γι’ αυτό και ο Ιωάννης της Κλίµακος λέγει, ότι, όποιος έπεσε στη πορνεία ή άλλη σαρκική αµαρτία, εκείνος απο πρίν είχε την υπερηφάνεια και γι’ αυτό επέτρεψε ο Θεός να πέση για να ταπεινωθή· «όπου πτώµα κατέλαβεν, εκεί υπερηφάνεια προεσκήνωσεν». Και πάλι, «παίδευσις υπερηφάνω, πτώµα» (Λόγος, κβ΄).