ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΗ΄. Πως πρέπει να πολεµά κάποιος αντίθετα στα ξαφνικά κινήµατα των παθών

 

Αν ακόµη δεν είσαι συνηθισµένος, αγαπητέ, να πολεµάς αντίθετα στα ξαφνικά χτυπήµατα και επιθέσεις των προσβολών, ή άλλων κάποιων αντίθετων που σου τυχαίνουν, σε συµβουλεύω να κάνης το εξής: ∆ηλαδή, συνήθιζε πάντα να ερευνάς απο πρίν, καθισµένος στο σπίτι σου, ότι θα σου συµβούν πολλές προσβολές, ατιµίες, πολλές φορές  δε  και  πληγές  και  άλλα  πολλά  αντίθετα·  και  µε αυτόν  τον τρόπο να είσαι προετοιµασµένος, ώστε να µην ταραχθής, άλλα να τα υποµείνης  µε  ευχαριστία  χωρίς  ταραχή.  Την  προετοιµασία  αυτή πρέπει µάλιστα να κάνης οταν είσαι έτοιµος να βγης έξω από το σπίτι σου και να πάς σε κάποιον άλλον τόπο και µάλιστα όταν θα συνοµιλήσης µε πρόσωπα που θυµώνουν εύκολα. Γιατί, µία τέτοια προετοιµασία και προγύµνασι, πιστεύει οτι είναι ευκαταφρόνητα και τα πιό φοβερά και ξαφνικά περιστατικά και το πάθος του θυµού, δεν αφήνει  να  ταραχθή·   «ετοιµάσθηκα  και  δεν  ταράχθηκα»  (Ψαλµ. 118,60)30 .

 

Κοντά δέ στην προµελέτη και την προετοιµασία αυτή, χρησιµοποίησε και αυτόν τον τρόπο. Οταν, σε κάποια περίπτωσι, αρχίση κάποιος ξαφνικά και χωρίς να το περιµένης, ή να σε χτυπά, ή να σε βρίζη και να σου προξενή άλλη ατιµία, στάσου για λίγο·  και αφού συµµαζέψης τους λογισµούς σου µέσα στην καρδιά σου, βάλε όλη  την  προσοχή  και  επιφυλακή  στο  νου  σου,  στο  να  προσέξη καλά και να µη ταραχθή καθόλου από το πάθος του θυµού η καρδιά σου· εάν όµως προλάβη να ταραχθή, να µην αφήσης να βγη εξω το πάθος   και   να   σε   παρακινήση  στό   να   βρίσης   και   συ   και   να εκδικηθής·  «µέσα µου, λέγει, συνταράσσεται η καρδιά µου» (Ψαλµ. 142,4)31.

 

Στη συνέχεια βίασε τον εαυτό σου να σηκώσης το νου σου στο Θεό,  σκέψου  την  άπειρη αγάπη που  σου  εχει, για  την  οποία σου έστειλε τον ανέλπιστο αυτό πειρασµό και τη δοκιµασία, για να σε καθαρίση περισσότερο και να σε ενώσει µαζί του καλύτερα. Αυτά, λέω, σκεπτόµενος γύρισε στον εαυτό σου  και  ελέγχοντάς τον,  πές  µέσα σου· «Ε, άθλιε και ταλαίπωρε! και γιατί δεν θέλεις εσύ να αγκαλιάσης αυτόν  τον  σταυρό  και  την  δοκιµασία που  σου  εστειλε, οχι  κάποιος άλλος, άλλα αυτός ο ιδιός σου ο Πατέρας ο ουράνιος; µετά γύρισε στο σταυρό και αγκάλιασέ τον νοερά µε την πιό µεγάλη χαρά, που µπορείς, λέγοντας, ω σταυρέ, που ιδρύθηκες από την πρόνοια του Θεού, πρίν να γίνω εγώ! ω σταυρέ, που γλυκάθηκες από την γλυκειά αγάπη του εσταυρωµένου, κάρφωσε και  προσήλωσέ µε σε σένα για να  µπορέσω ολοκληρωτικά να ενωθώ µε εκείνο, που µε λύτρωσε, πεθαίνοντας πάνω σε σένα». Εάν όµως και το πάθος του θυµού προλάβη και κινηθή µέσα σου και δεν  σε  αφήση στη  αρχή  να  υψώσης το  νου  σου στο Θεό οµως, πάλι µελέτησε να τον υψώσης το γρηγορώτερο, σάν να µην έχης ταραχθή καθόλου· γιατί θα βοηθηθής.

 

Η  καλύτερη οµως και  πιό  αποτελεσµατική θεραπεία τους  να  µη κινούνται ξαφνικά τα πάθη, είναι, το να αποµακρυνθούν οι αιτίες από τις  οποίες  προέρχεται  αυτή  η  κίνησις.  Αυτές  γενικά  είναι  δύο·  η αγάπη και το µίσος. Οπότε, εάν εσύ αγαπητέ, έφθασες να έχης εµπαθή αγάπη σε κανένα πρόσωπο, ή σε άλλο κανένα µικρό πράγµα, ή µεγάλο και αµέσως µόλις ιδής να σου το αρπάξουν ή το πειράξουν, ταράζεσαι ξαφνικά και σκανδαλίζεται από την συµπάθεια η καρδιά σου, πρέπει να πολεµάς, να βγάλης από την καρδιά σου την κακή εκείνη αγάπη που έχεις  σε  αυτό,  γιατί,  οσο  αυτή  είναι  µεγαλύτερη ή  µικρότερη, τοσο µεγαλύτερη ή µικρότερη είναι και η ξαφνική κίνησις του πάθους.

 

Εαν όµως αντίθετα και έχεις µίσος σε κάποιον, ή σε άλλο κανένα πράγµα και απο αυτό ταράζεσαι ξαφνικά και αηδιάζης, οταν το βλέπης ή ακούς κάποια θαυµαστή του ενέργεια, πρέπει να πιέζης τη θέλησί σου, µέχρι να το αγαπήσης· οχι µόνο γιατί είναι και αυτό πλάσµα του Θεού, σάν και εσένα φτιαγµένο κατ’ εικόνα αυτού και οµοιότητα από το ύψιστο χέρι του Θεού· οχι µόνον γιατί και αυτός σάν εσένα είναι αναγεννηµένος µε αυτό το πολύτιµο αίµα του Χριστού, οχι µόνο γιατί είναι αδελφός σου και µέλος σου και δεν πρέπει να τον µισής, ούτε µε αυτή την ίδια την σκέψι σου και τον λογισµό σου, όπως γράφτηκε «µην κρατάς κακία στην καρδιά σου για τον αδελφό σου» (Λευϊτ. 19,17)32.

 

Αλλά, και γιατί, αν είναι το πρόσωπο εκείνο κακό και άξιο µίσους, οµως, οταν εσύ το αγαπάς, µοιάζεις µε τον Θεό ο οποίος αγαπά όλα του τα δηµιουργήµατα και κανένα ποτέ δεν συχαίνεται, καθώς λέει ο Σολοµώντας: «Όλα είναι δικά σου και γι’ αυτό τα φροντίζεις Κύριε, εσύ που αγαπάς την ζωή» (Σοφ. Σολοµ. 11,). Και µάλιστα, διότι ο Θεός παραβλέποντας τις κακίες των ανθρώπων «τον ήλιον αυτού ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους» (Ματθ. 5,45).

 

*******************************************

30  Πολύ σοφά και αληθινά  αυτό  εδώ  µαθαίνουµε, ότι,  η  προµελέτη και  προετοιµασία είναι  το µεγαλύτερο όπλο και το πιό δραστικό προστατευτικό στα ξαφνικά κινήµατα των παθών, γιατί όπως ο σίφουνας και αυτά που καλούνται µπουρίνια, όταν πέσουν ξαφνικά στη θάλασσα, αναποδογυρίζουν τα πλοία, και κάνουν αυτούς τους πολύ έµπειρους ναύτες, να τά χάνουν για το ανέλπιστο, κατα αυτό τον τρόπο και τα ξαφνικά αυτά συναντήµατα και οι κινήσεις των παθών, κάνουν να χάνουν τη διάκρισι και αυτοί οι τέλειοι στην αρετή.

31  ∆ηλαδή δεν βγήκε  προς τα έξω  το  πάθος  και  η ταραχή  του  θυµού·  αλλά,  όπως  το  κύµα της θαλάσσας το άγριο, δεν βγαίνει έξω από τα όρια της θάλασσας, αλλά κατατσακιζόµενο µέσα στους παραθαλάσσιους  αιγιαλούς  γίνεται  ήρεµο, κατά  αυτό  τον  τρόπο  και  ο  θυµός·  έτσι  ερµηνεύει το γνωµικό αυτό ο Μέγας Βασίλειος (Λογος κατά οργιζοµένων).

32  Και ο αγαπηµένος Ιωάννης λέγει·  «Όποιος µισεί τον αδελφό του είναι  ανθρωποκτόνος» (α'. 3,15)· και πάλιν «Όποιος δεν αγαπά τον αδελφό του, παραµένει στον θάνατο» (αυτόθ. 14).