ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α'. Σε τι βρίσκεται η χριστιανική τελειότητα. Για να την αποκτήση κάποιος, πρέπει να πολεµά. Τα τέσσερα αναγκαία σ’ αυτόν τον πόλεµο.

 

Το µεγαλύτερο και τελειότερο  κατόρθωµα, που µπορεί να πη ή να συλλογισθή  ο άνθρωπος, είναι το να πλησίαση κάπως στο Θεό και να  ενωθεί   µε  αυτόν.   Λοιπόν,   εάν  εσύ,  αγαπητέ   µου  εν  Χριστώ αναγνώστη,   επιθυµείς   να  φθάσης   σε  αυτήν   την   κορυφή,   πρώτα πρέπει να γνωρίσης, απο τι αποτελείται η πνευµατική ζωή και η χριστιανική  τελειότητα1.  Γιατί,  είναι  πολλοί,  που λένε,  πως  αυτή  η ζωή  και  η τελειότητα  βρίσκεται  στις  νηστείες,  στις  αγρυπνίες,  στις γονυκλισίες,  στις χαµαι-κοιτίες  και σε άλλες παρόµοιες σκληραγωγίες του σώµατος. Αλλοι πάλι λένε πως βρίσκεται  στις πολλές  προσευχές και  στις  µεγάλες  ακολουθίες.   Και  άλλοι  πολλοί  νοµίζουν,  ότι  η τελειότητα  βρίσκεται  ολόκληρη  στη  νοερά  προσευχή2,  στη µοναξιά και  στην   αναχώρησι,   στη  σιωπή   και  στην   εκπαίδευσι   µε  τον κανόνα·  δηλαδή,  το να βαδίζουν  µε τον κανόνα  και το µέτρο, και ούτε να φτάνουν  σε υπερβολές,  ούτε σε ελλείψεις.  Οι αρετές όµως αυτές, µόνες τους, δεν είναι αυτό που ζητάµε ως χριστιανική τελειότητα,  αλλά είναι άλλοτε  µέσα και όργανα,  για να απολαύση κάποιος  την χάρι του Αγίου  Πνεύµατος,  άλλοτε  πάλι είναι καρπός του Αγίου Πνεύµατος.

 

Καί ότι µεν είναι πολύ δυνατά όργανα, για την απόλαυσι της χάρης του Αγίου Πνεύµατος, δεν υπάρχει καµµία αµφιβολία, γιατί βλέπουµε πολλούς ενάρετους που τα µεταχειρίζονται όπως πρέπει, µε αυτό τον σκοπόν, για να αποκτήσουν δηλαδή ισχύ και δύναµι κατά της κακίας και της χαλαρότητας, για να δυναµώνουν εναντίον των πειρασµών και της πλάνης των τριών κοινών εχθρών, δηλαδή της σάρκας, του κόσµου και του διαβόλου, για να παίρνουν από εκείνες την πνευµατική βοήθεια, που είναι αναγκαίες σε όλους τους δούλους του Θεού, και µάλιστα στους αρχαρίους, και απλά, για να αξιωθούν να πάρουν τα χαρίσµατα του Αγίου  Πνεύµατος·  δηλαδή,  «ΙΙνεύµα γνώσεως  και  ευσεβείας·  ΙΙνεύµα βουλής και ισχύος· Πνεύµα σοφίας και συνέσεως· ΙΙνεύµα φόβου Θεού», καθώς τα απαριθµεί ο Ησαΐας (11,2).

 

Οτι αυτές οι πράξεις είναι και καρπός του Πνεύµατος και έχουν ως αποτέλεσµα την «αγάπη, χαρά, πίστι, εγκράτεια» (Γαλ. 5,22), όπως είπε ο Παύλος, και αυτό είναι χωρίς αµφιβολία. Γιατί οι πνευµατικοί άνδρες παιδεύουν το σώµα µε αυτές τις σκληραγωγίες, γιατί λύπησε τον Ποιητή του3  και για να το κρατάνε πάντα ταπεινωµένο και υποτεταγµένο στο να εργάζεται τα του Θεού. Σιωπούν και µονάζουν, για να αποφεύγουν και την παραµικρή λύπη προς τον Θεό. Προσεύχονται και προσέχουν στη λατρεία  του  Θεού  και  στα  έργα  της  ευσέβειας,  για  να  έχουν  το πολίτευµά τους στους ουρανούς· µελετάνε τη ζωή και το πάθος του Κυρίου µας, όχι για τίποτα άλλο, παρά να γνωρίσουν περισσότερο την δική  τους  κακία,  και  την  αγαθότητα  και  ευσπλαγχνία  του  Θεού, ακολουθούν τον Ίησού Χριστό µε το να απαρνούνται τον εαυτό τους και µε το  σταυρό στους ώµους, για να  θερµαίνωνται περισσότερο  στην αγάπη του Θεού και στο µίσος του εαυτού των.

 

Οι αρετές όµως που αναφέρθηκαν, µπορούν να προξενήσουν σε εκείνους, που θέτουν όλο τους το βάρος σε αυτές, περισσοτέρη βλάβη από τις φανερές αµαρτίες·  όχι εξαιτίας αυτών (γιατί, αυτές είναι όλες αγιώτατες),  αλλ'  εξ  αιτίας  εκείνων  που  τις  µεταχειρίζονται, επειδή, αυτοί προσέχοντας σ’ αυτές µόνο, αφήνουν την καρδιά τους να τρέχη στα  δικά  τους  θελήµατα  και  τα  θελήµατα  του  διαβόλου,  ο  οποίος βλέποντας τους  πως  πηγαίνουν από  τον  ευθύ  δρόµο, τους  αφήνει όχι µόνον να αγωνίζωνται µέ χαρά  σε  αυτούς τους  σωµατικούς αγώνες, αλλά ακόµη να επεκτείνωνται, µε τον µάταιο λογισµό τους, και ως στα µεγαλεία   του   Παραδείσου.   Όθεν   και   νοµίζουν   οι   τοιούτοι   πως υψώθησαν µέχρι τα τάγµατα των Αγγέλων και πως αισθάνονται τον Θεό µέσα  τους·   και  κάποτε,  βυθισµένοι  µέσα  σε  κάποιες  σκέψεις  και λογισµούς περιέργους και υψηλούς, νοµίζουν πως άφησαν σχεδόν τον κόσµο αυτόν και αρπάγησαν µέχρι τον τρίτο ουρανό.

 

Αλλα, σε  πόσα  σφάλµατα είναι  µπλεγµένοι αυτοί και  πόσο  είναι µακριά από την αληθινή τελειότητα, µπορεί να το καταλάβη ο κάθε ένας   από   την   ζωή   και   τα   ήθη   τους.   Γιατί,   αυτοί   θέλουν   να προτιµούνται   από   τους   άλλους   σε   κάθε   τι   που   υπάρχει·   είναι ιδιόρρυθµοι και ισχυρογνώµονες στο θέληµά τους είναι, τυφλοί σε όλα τα δικά τους, µε επιµέλεια όµως εξετάζουν τους λόγους και τις πράξεις των άλλων, αν τους αγγίξη κάποιος λίγο στη µάταιη υπόληψι της τιµής τους, που αυτοί νοµίζουν πως έχουν και που (σε υπόληψι) θέλουν να τους έχουν  και  οι  άλλοι·  ή  εάν  τους  εµπόδιση  κάποιος  από  κείνες  τις ευλάβειες  και  τις  αρετές,  µε  τις  οποίες  καταπιάνονται  (ο  Θεός  να φυλάει!)  αµέσως συγχύζονται, αµέσως ανάβουν  όλοι  από  θυµό και γίνονται έξαλλοι.

 

Καί, αν ο Θεός θέλοντας να τους φέρη σε ακριβή γνώσι του εαυτού τους και στον αληθινό δρόµο της τελειότητας, τους στείλη θλίψεις και αρρώστειες ή παραχωρήση να τους έρθουν διωγµοί (οι οποίοι είναι το δοκιµαστήριο που δοκιµάζει τους γνήσιους και αληθινούς δούλους του), τότε φανερώνουν τα κρυφά της καρδιάς τους, πως είναι διεφθαρµένοι από την υπερηφάνεια. Γιατί, σε κάθε λυπηρό γεγονός που συµβαίνει, δεν   θέλουν   να   ακολουθήσουν   το   θέληµα   του   Θεού,   µένουν αναπαυµένοι  στις  δίκαιες,  αν  και  κρυφές  κρίσεις  του  Θεού,  ούτε θέλουν  κατά  το  παράδειγµα  του  ταπεινωθέντα  και  παθόντα  Υιού αυτού, του Κυρίου ηµών Ιησού Χριστού, να ταπεινωθούν κάτω απο όλα τα κτίσµατα, εχοντας για αγαπητούς φίλους τους τους διώκτες, σαν όργανα της θείας αγαθότητας και συνεργούς της σωτηρίας τους.

 

Οπότε είναι φανερό πως βρίσκονται σε µεγάλο κίνδυνο. Γιατί, έχοντας το εσωτερικό µάτι, δηλαδή τον νου τους, σκοτεινό, βλέπουν µε εκείνο τον εαυτόν τους· και σκεπτόµενοι να πετύχουν τις εξωτερικές πράξεις που κάνουν, πως είναι καλές, νοµίζουν πως έφτασαν στην τελειότητα· και κατά αυτόν τον τρόπο υπερηφανευόµενοι, κατακρίνουν τους άλλους.  Γι’ αυτό δεν είναι δυνατό να αλλάξη άλλος κάποιους απο αυτούς, πάρα µόνο µία ξεχωριστή βοήθεια του Θεού. Γιατί ευκολώτερα µετατρέπεται στό καλό ο φανερός αµαρτωλός, παρά ο απόκρυφος και σκεπασµένος µε το κάλυµµα των φαινοµενικών αρετών.

 

Τώρα λοιπόν που γνώρισες πολύ καλά οτι η πνευµατική ζωή και η τελειότητα δεν στέκεται σε αυτές τις αρετές, που είπαµε, γνώριζε ότι δεν αποτελείται από άλλα παρά από4  στην γνώσι της αγαθότητας και της µεγαλειότητας του Θεού και της δικής µας µηδεναµηνότητας και κλίσεως σε κάθε κακό στη αγάπη του Θεού και στο µίσος του εαυτού µας· στην υποταγή, όχι µόνο του Θεού, άλλα και όλων των κτισµάτων, για την αγάπη του Θεού1  στην αποστροφή κάθε δικού µας θελήµατος, τέλειας υπακοής στό Θείο θέληµα· και ακόµη, να τα θέλουµε όλα αυτά και να τα κάνουµε ξεκάθαρα για τη δόξα του Θεού5  και µόνο για να αρέσουµε σε αυτόν, και γιατί έτσι θέλει και αυτός και έτσι πρέπει να τον αγαπάµε και να τον υπηρετούµε.

 

Αυτός είναι ο νόµος της αγάπης, αυτός που έχει γραφτεί από το χέρι του ίδιου του Θεού στις καρδίες των πιστών δούλων του. Αυτή είναι η απάρνησις του εαυτού µας, την οποία ζητεί από εµάς ο Θεός. Αυτός είναι ο γλυκός ζυγός του Ιησού και το φορτίο του το ελαφρό. Αυτή  είναι   η   υποταγή  στο   θέληµα  του   Θεού,  στην  οποία  µας προσκαλεί ο λυτρωτής µας και ∆ιδάσκαλος µε το δικό του παράδειγµα και µε τη φωνή του6.

 

Λοιπόν, εσύ αδελφέ, που επιθυµείς να φθάσης στό ύψος αυτής της τελειότητας, επειδή και είναι ανάγκη να κάνης µία ακατάπαυστη πάλη µε τον εαυτό σου, για να νικήσης γενναία και να εξουδετερώσης όλα τα θελήµατα µεγάλα και  µικρά, αναγκαστικά, πρέπει  να  ετοιµασθής µε κάθε προθυµία της ψυχής σου σε αυτό τον πόλεµο (γιατί, το στεφάνι δεν δίνεται σε άλλο, παρά µόνο στον γενναίο πολεµιστή)· ο οποίος πόλεµος, καθώς είναι  δυσκολώτερος από  κάθε άλλο πόλεµο (γιατί πολεµώντας εναντίον του εαυτού µας, πολεµούµαστε από τον ίδιον τον εαυτό µας), έτσι και η νίκη που πετυχαίνουµε σε αυτόν, θα είναι ενδοξότερη από κάθε άλλη, και περισσότερο ευπρόσδεκτη στόν Θεό. Γιατί αν θελήσης να θανατώσης τα άτακτα πάθη σου, και τις επιθυµίες και θελήµατά σου, θα αρέσης στόν Θεό περισσότερο, και θα τον υπηρετής καλύτερα, παρά να µαστιγώνεσαι µέχρι να βγάλης αίµα, και να νηστεύης περισσότερο από τους παλιούς ερηµίτες, και παρά να επέστρεφες στο καλό χιλιάδες ψυχές, όντας εσύ κυριευµένος από τα πάθη7.

 

Γιατί, αν κι ο Θεός αγαπά περισσότερο την επιστροφή των ψυχών, από τη νέκρωσι ενός µικρού θελήµατος, όµως εσύ, αγαπητέ, δεν πρέπει να θέλης, ούτε να κάνης τίποτα άλλο βασικώτερο, απο εκείνο που ο Θεός ζητά, και θέλει πλέον αποκλειστικά απο σένα· γιατί αυτός, βεβαιότατα, καλύτερα ευχαριστείται στο να αγωνίζεσαι για να απονεκρώσης εσύ τα δικά σου πάθη, παρά στο να κάνης οποιοδήποτε άλλο πράγµα, και ας είναι µεγάλο και σπουδαίο, παραβλέποντας τα πάθη σου.

 

Τώρα λοιπόν, που έµαθες απο τι αποτελείται η χριστιανική τελειότητα και ότι για να την αποκτήσης πρέπει να έχης ένα παντοτινό και σκληρότατο πόλεµο εναντίον του  εαυτού  σου,  είναι  ανάγκη  να προµηθευθής τέσσερα πράγµατα, σαν οπλισµό πολύ ασφαλή και αναγκαίο, για να γίνης νικητής σε αυτόν τον αόρατο πόλεµο και να λάβης το στεφάνι.  Και αυτά είναι: α') το να µην εµπιστεύεσαι ποτέ τον εαυτόν σου, β') το να έχης πάντα όλο σου το θάρρος και την ελπίδα στο Θεό γ') το να αγωνίζεσαι πάντα·  και δ') το να προσεύχεσαι. Για αυτά θέλω να σου µιλήσω ξεχωριστά, συν Θεώ, σύντοµα.

 

*****************************************************

1 Ή τελειότητα των χριστιανών απαιτείται σαν εντολή και παραδίδεται στην Καινή ∆ιαθήκη γιατί λεγει ο Κύριος·  «να είσθε τέλειοι, όπως ακριβώς είναι και ο Πατέρας σας» (Ματθ. 5,48). Και ο Παύλος λέει «τη κακία νηπιάζετε, ταίς δε φρεσί τέλειοι γίνεσθε» (Α' Κορινθ. 14,20)·  και πάλι «να είσθε τέλειοι και να εκπληρώνετε σ εόλα το θέληµα του Θεού» (Κολοσ. 8,12). Και πάλι· «Στην τελειότητα ας οδηγούµαστε» (Εβρ. 6,1). Προανεκηρύχθηκε αυτή σαν εντολή στην Παλαιά ∆ιαθήκη,  γιατί  λέει  στους  Ιουδαίους  ο  Θεός  στο  ∆ευτερονόµιο:  «Να  είσαι  τέλειος  απέναντι Κυρίου του Θεού σου» (18,18). Και ο ∆αβίδ διατάζει τα ίδια στον υιό του τον Σολοµώντα. «Καί τώρα παιδί µου Σολοµώντα, να γνωρίσης τον Θεό των πατέρων σου και να τον υπηρετήσης µε όλη σου την καρδιά και προθυµία ψυχής» (Α' Παραλ. 28,9). Συµπεραίνουµε λοιπόν, ότι απαιτεί ο Θεός απο ολους τους χριστιανούς να ασκούν και να είναι γεµάτοι απο την τελειότητα, δηλαδή ζητάει απο µάς ο Θεός, να γίνουµε τέλειοι σε όλες τις αρετές .

2 Για αυτή βλέπε πιό κάτω στο µς' κεφάλαιο.

3   Σηµείωσε,  ότι,  κατά  τους  θεολόγους,  βλάβη  του  Θεού  λέγεται,  κάθε  αµαρτία  απλά,  γιατί βλάπτει,  πληγώνει  και  εναντιώνεται  στο  Θεόν.  Και  κατα  το  οτι  αυτή  µεν δεν  υπάρχει  σαν ζωντανός οργανισµός, βλάπτει και έν αντιώνεται στο είναι του Θεού, και καθότι είναι κακό, βλάπτει την αγαθότητα του Θεού, καθότι είναι ασθένεια και αδυναµία, βλάπτει την δύναµί του, καθότι αγνωσία, βλάπτει την σοφία του. Και απλά, καθότι αυτή είναι και λέγεται ατελειότητα και  παράλλειψη,  βλάπτει  και  έναντιώνεται  στις  άπειρες  τελειότητες  το υ  Θεού  και  καθό τι παράβαση και ανο µ ία βλάπτει και πληγώνει τους νόµους και τις εντολές του Θεού και καθώς, κάθε λόγος εναντίον του Θεού, ονοµάζεται βλασφηµία, γιατί βλάπτει την φήµη και το όνοµα του Θεού, έτσι και κάθε αµαρτία βλάβη λέγεται του Θεού, όχι µόνο γιατί απο µόνη της εναντιώνεται  σαν  µεγαλύτερο  κακό  στο  µεγαλύτερο  κακό,  άλλά  γιατί  και  σαν  γίνεται  στα κτίσµατα  του  Θεού,  κάνει  να  βλασφηµήται  ο  Κτίστης  αυτών,  πως  είναι  και  αυτός  τέτοιος κακός, και στη συνέχεια οτι έκτισε και τέτοια κακά·  καθώς και η αρετή των κτισµάτων, κάνει να δοξάζεται και ο Κτίστης τους.

4 Βλέπε αγαπητέ, πόσο άριστη είναι η τάξι και η µέθοδος, που µεταχειρίζεται αυτό το βιβλίο. Επειδή κάθε τάξι και τέχνη, από το σκοπό της γνωρίζεται, σύµφωνα µε το φιλοσοφικό αξίωµα και το τέλος που προκατασκευάζεται και στοχεύεται σύµφωνα µε την διάνοια, αρχή γίνεται και λόγος της εργασίας και της επιχειρήσεως κάθε πράγµατος·  γιά αυτό και το βιβλίο αυτό, πρίν απο κάθε τι άλλο, προσθέτει εδώ στην αρχή, την τελειότητα και το σκοπό όλου αυτού του αοράτου  πολέµου,  ώστε  γνωρίζοντάς  τα  όλοι  εκείνοι  που  πρόκειται  να  πολεµήσουν,  να  µην πλανηθούν µε τίποτα άλλο, αλλά να κατευθύνωνται προς αυτό, σάν σε σηµείο και προς µία κατεύθυνσι να οδηγούν όλες τις πράξεις τους.

5 Γι’ αυτό και ο θείος Απόστολος διατάζει να κάνουµε γενικά όλα µας τα έργα για µόνο την δόξαν του Θεού λέγοντας «Είτε τρώτε, είτε πίνετε, είτε κάτι άλλο κάνετε, όλα να τά κάνετε για την δόξα» (Α' Κορ. 10,31).

6  Και αληθινά, το να υποτασσώµαστε στο θέληµα τού Θεού πάντα και να προτιµάµε αυτό από το δικό  µας, και  µε την  φωνή  του  µας το  εδίδαξε  ο  αρχηγός  και  τελειωτής  της  σωτηρίας  µας Ιησούς,  ο  οποίος  µας  παράγγειλε  να  προσευχώµαστε  και  να  λέµε  «Πάτερ  ηµών  ο  εν  τοις ουρανοίς ...  γεννηθήτω το θέληµά σου ως εν ουρανώ και επί της γης» (Ματθ. 6,10), και µε το παράδειγµά του, γιατί και στην αρχή της ζωής του, αµέσως που µπήκε στο κόσµο, το θέληµα του Θεού εζήτησε να κάνη κατά τον Παύλο που λέει: «Να,έρχοµαι νακάνω το θέληµά σου» (Έβρ.16,9)· και στο µέσον του Ευαγγελίου του, αυτό έλεγε «κατέβηκα από τον ουρανό, όχι για να κάνω το δικό µου θέληµα, αλλά το θέληµα εκείνου που µ’ έστειλε» (Ίωάν. 6,38)· και στο τέλος της ζωής του, αυτό το ίδιο εσφράγισε λέγοντας, στην προσευχή· «Πάτερ, ας µη γίνη το δικό µου θέληµα, αλλά το δικό σου» (Λουκ. 22,42).

7 Τα ίδια σχεδόν λέει και ο άββας Ισαάκ (λογ. κγ'), όπου λέει: «Είναι καλλίτερο να λύσης τονεαυτό σου από τον σύνδεσµο της αµαρτίας, παρά νε ελευθερώσης δούλους από την δουλεία»· και αλλά πολλά σύµφωνα µε αυτά που εξηγούνται εδώ (ανάγνωσε και τον νς' λόγο του ιδίου)