ΚEΦΑΛΑΙΟΝ Ι΄. Πώς πρέπει να εξασκούµε τη θέλησί µας ...

Πώς πρέπει να εξασκούµε τη θέλησί µας για να θέλη σε ολες µας τις εσωτερικές και εξωτερικές πράξεις, ως τελειωτικό σκοπό µόνο την ευχαρίστησι του Θεού

Πέρα από την εκγύµνασι του νου σου πρέπει να κυβερνήσης και την θέλησί σου µε τέτοιο τρόπο, που να µην την αφήσης να στρέφεται προς τις επιθυµίες της, και η οποία πρέπει να γίνη όλη ένα µε την θέλησι του Θεού. Και σκέψου καλά οτι δεν είναι αρκετό σε σένα αυτό µόνο, το να θέλης και να ζητάς εκείνα που αρέσουν στον Θεό, αλλά επιπλέον ακόµη, και το να θέλης, ως κινούµενος από τον Θεό, και για µόνο το τέλος, να αρέσης σ’ αυτόν καθαρά. Για το σκοπό αυτό, εχουµε µεγαλύτερη φιλονεικία µε τη φύσι, παρά για όλα τα  παραπάνω που έχουµε πεί. Επειδή η φύσις µας παρεκλίνει µόνη της τόσο πολύ, που σε όλα τα πράγµατα, µερικές φορές ακόµη και σε αυτά τα καλά και τα πνευµατικά, ζητά την ανάπαυσί της και την ευχαρίστησί της και από αυτό, σαν τελείως ανυποψίαστα, τρέφεται µε λαχτάρα σαν από τροφή.

 

Γι’  αυτό  και  όταν  µας  προσφέρωνται  τα  πνευµατικά,  αµέσως  τα επιθυµούµε και τα βλέποµε όχι όµως παρακινηµένοι από το θέληµα του Θεού ή για µόνον το να αρέσουµε στό Θεό, αλλά και για εκείνη την ευχαρίστησι και την χαρά, που προέρχεται σε µάς, θέλοντας εκείνα που  θέλει  ο  Θεός.  Αυτή  η  οποία  πλάνη  είναι  τόσο  περισσότερη κρυµµένη, όσο είναι απο µόνο του καλύτερο και πνευµατικώτερο εκείνο που θελήσαµε. Γιατί δεν φθάνει µόνον το να θέλουµε εκείνα που θέλει ο Θεός, αλλά και το να τα θέλουµε, καθώς και όταν και όπως και γιατί εκείνος τα θέλει16, ώστε και στο να επιθυµούµε και αυτόν τον ίδιο το Θεό, συνήθως βρίσκονται σ’ αυτό πολλές απάτες της δικής µας αγάπης, δηλαδή της φιλαυτίας. Επειδή πολλές φορές αποβλέπουµε περισσότερο στο δικό µας συµφέρον και καλό, παρά στο θέληµα του Θεού, ο οποίος για µόνο την δόξα του, ευαρεστείται και θέλει να τον αγαπάµε, να τον επιθυµούµε και να του κάνουµε υπακοή όπως είπαµε πρίν.

 

Λοιπόν, εσύ αδελφέ µου, για να φυλαχθής από αυτό τον δεσµό, που εµποδίζει τον δρόµο της τελειότητας και για να προκόψης στό να θέλης και  να  κάνης  κάθε  σου  πράξι  για  µόνο το  θέληµα και  τη  δόξα  και ευαρέστησι του Θεού και για να υπηρετής µόνον αυτόν (ο οποίος, σε κάθε µας πράξι και λογισµό, θέλει να είναι µόνος αυτός, η αρχή και το τέλος) χρησιµοποίησε αυτόν τον τρόπο.

 

Οταν  πρόκειται να  επιχειρίσης καµµία πράξι,  την  οποία  θέλει  ο Θεός, η οποία είναι απλά καλή· µη στρέφης την επιθυµία σου αµέσως στο να την θέλης, αν πρώτα δεν υψώσης το νου σου στό Θεό, να δης αν είναι και θέληµα δικό του το να την θελήσης και αν αυτός έτσι θέλη και αν µέσα απο αυτή αρέσεις σε αυτόν µόνο. Και όταν σκεφθής ότι από αυτήν την θεία θέλησι είναι παρακινηµένη η δική σου κλίσις, τότε να θέλης την πράξι εκείνη και να την πραγµατοποιής, γιατί την θέλει ο Θεός και είναι για µόνο την δόξα και την υπακοή του.

 

Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν θέλης να αποστραφής εκείνο που δεν θέλει ο Θεός, δηλαδή το κακό, µην το αποστραφής αµέσως, αν πρώτα δεν προσηλώσης το βλέµα του νου σου στην θεία του θέλησι, η οποία θέλει να το αποστραφής για να αρέσης σε αυτόν. Γιατί η απάτη της φύσεως είναι πολύ λεπτή και για αυτό είναι σε λίγους γνωστή, επειδή αυτή αναζητάει κρυφά τον εαυτό της πάντα· και πολλές φορές κάνει να φαίνεται σε µάς, ότι ο δικός της σκοπός είναι να άρέσουµε µόνο στον Θεό, όµως δεν είναι έτσι η αλήθεια.

 

Γι’ αυτό συµβαίνει πολλές φορές να νοµίζουµε εκείνο που θέλουµε, ή δεν θέλουµε για δικό µας συµφέρον ότι το θέλουµε ή δεν το θέλουµε για να αρέσουµε µόνο και µόνο στο Θεό. Λοιπόν, για να αποφύγουµε αυτή  την  απάτη,  η  καθ’  εαυτού  θεραπεία  είναι  η  καθαρότητα  της καρδιάς, η οποία αποτελείται από το να αποβάλλουµε τον παλιό άνθρωπο και να ντυθούµε τον νέο (καί σε αυτό προσανατολίζεται όλος αυτός ο πόλεµος).

 

Οµως, για να σε µάθω την τέχνη να κάνης αυτό, άκουσε. Στην αρχή κάθε σου πράξεως πρέπει να βγης όσο µπορείς, από κάθε θέληµα δικό σου και να µη θελήσης ούτε να κάνης ούτε να αποστραφής κανένα πράγµα, αν πρώτα δεν καταλάβης οτι παρακινείσαι και παρασύρεσαι σε αυτό, από µόνο την απλή θέλησι του Θεού. Και εάν σε όλα σου τα έργα τα εξωτερικά, και µάλιστα στα εσωτερικά της ψυχής, δεν µπορής να αισθάνεσαι ενεργεία πάντα αυτή την απο το Θεό παρακίνησι και ευαρέστησι17    τουλάχιστον  να  έχης  την  ευχαρίστησι  να  την  έχης δυνάµει· δηλαδή, να έχης εσύ πάντα από µόνος σου άποψι αληθινή, να αρέσης µόνο στον Θεό σου σε κάθε σου έργο.

 

Στα έργα όµως που θα κρατήσουν κάποιο διάστηµα, όχι µόνο στην αρχή είναι καλό να παρακινής τον εαυτό σου σε αυτή την ευχαριστία προς τον Θεόν, άλλα και έως τέλους έχεις χρέος να φροντίζεις να αναναιώνεις πολλές φορές αυτή µε την υπενθύµηση γιατί18, αν δεν κάνεις έτσι, κινδυνεύεις να µπλεχτείς πάλι στο δεσµό της φυσικής αγάπης του εαυτού σου, ή οποία, µε το να παρεκλίνει περισσότερο στον εαυτό της παρά στο Θεό, συνηθίζει πολλές φορές µε το διάστηµα του χρόνου, να µας κάνει να αλλάζουµε αστόχαστα τα πράγµατα και να µεταβάλουµε τα τέλη και τους πρώτους σκοπούς µας.

 

Οπότε, όποιος δεν προσέχει καλά σ’ αυτό, αρχίζει πολλές φορές να κάνη κανένα έργο, µε σκοπόν για να αρέση µόνο στον Κύριό του· αλλ’ έπειτα,  µετά απο  ολίγο, οδηγείται χωρίς να  το  καταλαλάβη, να  του αρέση και αυτού αυτό µε την δική του θέλησι , έτσι που λησµονεί το θείο θέληµα· και δένεται τόσο πολύ µε την ευχαρίστησι εκείνου του έργου, που αν ο ίδιος ο Θεός τον εµποδίση µε κάποια ασθένεια ή µε πειρασµό δαιµόνων και ανθρώπων ή µε άλλο µέσο κανενός κτίσµατος, αυτός συγχίζεται ολόκληρος και ταράσσεται και µερικές φορές κατακρίνει τον ένα και τον άλλον, ότι του στάθηκαν εµπόδιο (για να µην  πώ  πως  γογγύζει  και  κατά  του  ιδίου  του  Θεού  καµµία φορά), πράγµα το οποίο είναι σηµείο ολοφάνερο, οτι η κρίσις του δεν ήταν όλη του Θεού, αλλά γενήθηκε από την σάπια και διεφθαρµένη ρίζα της φιλαυτίας.

 

Γιατί εκείνος που κινείται για µόνο το θέληµα και την ευχαριστία του Θεού, δεν προτιµά περισσότερο το ένα έργο από το άλλο, ούτε αν είναι το ένα είναι υψηλό και µεγάλο, και το άλλο ταπεινό και µικρό αλλά εξ ίσου θέλει και τα δύο, γιατί είναι αρεστά στο Θεό για το καιρό ή για τη µέθοδο ή για άλλη κάποια περίστασι που εκείνος µόνος γνωρίζει· οπότε αυτός, είτε το σηµαντικό και µεγάλο έργο παίρνει στα χέρια του, είτε το ταπεινό και µικρό, µένει το ίδιο ειρηνικός και αναπαυµένος· γιατί µε κάθε τρόπο απολαµβάνει το σκοπό του που ήταν να φανή ευάρεστος στό Θεό σε όλα τα έργα του, είτε στη ζωή είτε στο θάνατο.  «Γι’  αυτό  και  αγωνιζόµαστε  µε  ζήλο,  γι   αν  αείµαστε ευάρεστοι  στον  Θεό,  είτε  µείνουµε στο  σώµα,  είτε  φύγουµε  από αυτό» (Β' Κορινθ. 5,9). Οπότε, αγαπητέ, ας είσαι πάντα προσεκτικός και συνεσταλµένος στον εαυτό σου και προσπάθησε να κατευθύνης τις πράξεις σου σε αυτό το τελικό σκοπό.

 

Εάν πάλι και καµιά φορά παρακινηθής από την επιθυµία της ψυχής σου να κάνης το καλό για να αποφύγης τους τόπους τιµωρίας και για να απολαύσης τον Παράδεισο, µπορείς ακόµη και σε αυτό να σκεφτείς για  τελευταίο σκοπό σου την ευαρέστησι και επιθυµία του Θεού, ο οποίος θέλεις να µπής στη βασιλεία του και να µην πάς στόν Αδη. Αυτή την αιτία, δηλαδή το τέλος, δεν είναι δυνατό να γνωρίση κανείς σωστά, πόση εξουσία και δύναµι έχει.

 

Γιατί  ένα  έργο ,  ας  είναι  πολύ  ταπεινό ,  ας  είναι  πολύ  µικρό , όµως οταν γίνεται µε σκοπό για να αρέση µόνο στο Θεό και στη δόξα του, αξίζει απείρως περισσότερο (για να πώ έτσι), από άλλα πολλά έργα σπουδαία, ένδοξα και πολύ µεγάλα, που γίνονται χωρίς αυτό το σκοπό· έστι κοντά στο Θεό περισσότερο ευχάριστο είναι ένα µόνο λεπτό. όταν το δώσης σε ένα φτωχό, για αυτή µόνη την αιτία για να αρέσης στη Θεία του µεγαλωσύνη, παρά το να ξεγυµνωθής απο ολα τα πολλά υπάρχοντά σου, όταν το κάνης µε κάποιον άλλο σκοπό και αν το κάνης γιά να απολαύσης τα ουράνια αγαθά, τα οποία είναι σκοπός όχι απλά καλός, αλλά  και  πολύ  επιθυµητός. Αυτή  η  εξάσκησις την  οποία  πρέπει  να κάνης σε κάθε σου πράξι, το να έχης δηλαδή ένα σκοπό, να αρέσεις µόνον στο  Θεό,  η  άσκησις  λέω  αυτή,  και  στην  αρχή  θα  σου  φανή δύσκολη, όµως µετά απο αυτά θα σου γίνη εύκολη, ένα µεν από την χρησιµοποίησι της υποθέσεως και άλλο δέ, από το να επιθυµής πάντα το Θεό και γι’ αυτόν να αναπνέης µε ζωντανή διάθεσι της καρδιάς σου, σάν σε τελειότατο και µοναδικό αγαθό, το οποίο είναι άξιο για µόνο τον εαυτό του να αναζητήται από όλα τα δηµιουργήµτα και να υπηρετήται και να αγαπάται περισσότερο από κάθε άλλο.

 

Αυτός  ο  λογαριασµός  της  άπειρης  αξιοµισθίας  του  Θεού,  όσο γίνεται πιό πολύ βαθύς και πιό πολύ συνεχώς, τόσο θα είναι και πιό πολύ θερµές και συνεχείς οι παραπάνω αναφερόµενες πράξεις της  θελήσεώς µας. Και έτσι, πιό πολύ ευκολώτερα και γρηγορότερα θα αποκτήσουµε την συνήθεια να κάνουµε κάθε µας πράξι µόνο για την αγάπη και ευχαρίστησι του ∆εσπότου εκείνου, που µόνος είναι άξιος να αγαπάται. Τελευταία, αν θέλης να καταλάβης αν ο Θεός σε παρακινή σε κάθε σου πράξι, πρέπει να ζητήσης αυτό από τον Θεό µε θερµή προσευχή, παρακαλώντας τον να σου προσθέση ακόµη και αυτή τη χάρι κοντά στις άλλες αναρίθµητες ευεργεσίες και χάρες που σου έκανε και σου κάνει συνέχεια, για µόνον την αγάπη και χωρίς κανένα κέρδος δικό του.

 

*******************************************************

16 Γι’ αυτό και ο Απόστολος µας παραγγέλλει να δοκιµάζουµε ποιό είναι το θέληµα του Θεού, όχι   µόνο  το   αγαθό,   αλλά   και   το   ευάρεστο   και   σε   όλες   τις   περιστάσεις   τέλειο.  «Να µεταµορφώνεσθε συνέχεια προς το καλό… για να διακρίνετε ποιο είναι το θέληµα του Θεού, το καλό και αρεστό στον Θεό και τέλειο» (Ρωµ. 12,2). Επειδή εάν µία µ όν ο περίστασι λείπει ή αν µε όλη την προαίρεσι και δύναµί µας δεν κάνουµε το θέληµα του Θεού, είναι φανερό οτι ατελές και ελειπές αυτό και γίνεται και ονοµάζεται.

17 Το να αίσθανώµαστε ενεργή την απο το Θεό παρακίνησι, αυτό γίνεται ή µε θεϊκό φωτισµό και νοερή φώτισι, µε τα οποία αποκαλύπτεται στους καθαρούς το του Θεού θέληµα θεωρητικά, ή µε  εσωτερική  έµπνευσι  του  Θεού  µε  λόγο·  ή  µε  αλλες  ενέργειες  της  θείας  χάριτος  που ενεργούνται στη καθαρή καρδιά, τα οποία είναι µία ζεστασιά που δίνει ζωή, µία χαρά άρρητη, σκιρτήµατα πνευµατικά, κατάνυξι, καρδιακά δάκρυα, θεία αγάπη και τα άλλα θεοφιλή και µακάρια  πάθη,  τα  οποία  πετυχαίνονται  όχι  µε  την  θέλησι  τη  δική  µας,  αλλά  απο  το  Θεό, ετεροκίνητα και παθητικά· µέσα απο την αίσθησι λοιπόν αυτών όλων πληροφορούµαστε, οτι εκείνο  που  ζητάµε να  κάνουµε είναι  κατά  το  θέληµα του  Θεού.  Προτύτερα  όµως από  αυτά, έχουµε χρέος για το θέµα µας να κάνουµε προς τον Θεό θερµότατη και καθαρή προσευχή και µία φορά και δύο και πολλές φορές.

18 Γι’ αυτό και ο θείος Γρηγόριος ο Σιναΐτης έγραφε: «Πρόσεχε και στην πρόθεσι· δηλαδή τηνπροαίρεσί  σου)  µε ακρίβεια  ερεύνα  κάθε  ώρα  που  κίνει·  εάνκάθεσαι  ησυχάζοντας  κατά Θεόν,   γι’   αυτό   το   καλό   ή   γι   ατην   ψυχική   ωφέλεια,   είτε   ψάλλεις   είτε   µαλετάς,  είτε προσεύχεσαι, είτε ργαζόµενος κάποια αρετή γι αν αµή συλληφθής χωρίς να ξέρης τι κάνεις» (Κεφ. ιβ'. Φιλοκαλ.).